از سوي ديگر، شبکه‌هاي دوست‌يابي در کشور ما به سرعت در ميان جوانان ايراني محبوب شده است و ايراني‌ها رتبه‌ي سوم را در اين شبکه‌ها کسب کرده‌اند.
به گزارش سلام لردگان به نقل از مشرق، امروزه مي‌توان مدعي شد فضاي مجازي و اينترنت در سطحي گسترده با فضاي رئال رقابت دارد؛ با اين تفاوت که اين دنياي مبهم، اما جذاب، روز‌به‌روز گسترده‌تر مي‌شود، اما دنياي پيرامون ما براي رشد و گسترش، لااقل زمان بيشتري نياز دارد. همين گستردگي فضاي مجازي اما سبب شده است تا در کنار تمامي‌کاربردها و ويژگي‌هاي منحصربه‌فردي که اين شبکه را هر روز گسترش مي‌دهد، شاهد بروز روزافزون چالش‌هاي متعددي نيز باشيم؛ چالش‌هايي که نه فقط در جامعه‌اي ارزشي همچون ايران، بلکه حتي در جوامع اروپايي و آمريکا نيز نگراني‌هايي را در پي داشته است.
يکي از اين نگراني‌ها اثرگذاري اينترنت، به ويژه فضاهايي نظير شبکه‌هاي اجتماعي و اتاق‌هاي گفت‌وگو بر رفتار و روابط اجتماعي افراد جامعه و از بين بردن قبح و حدود روابط زن و مرد است. اگر شما هم به شبکه‌هايي نظير فيسبوک سري زده باشيد، به عمق اين نگراني پي مي‌بريد.
يکي از مهم‌ترين چالش‌هايي که در پي توسعه‌ي سريع جوامع ايجاد مي‌شود، تضادهاي فرهنگي جامعه‌ي مد نظر با ابزار و دستاوردهاي توسعه است. در اين ميان، بديهي است با سرعت گرفتن رشد توسعه، اين تضادها به شکل برجسته‌تري نمايان مي‌شوند و آسيب بيشتري را متوجه آن جامعه مي‌کنند. از همين روست که جوامع در حال توسعه، همواره در کنار بهره‌گيري از فوايد تغيير ساختار اجتماعي و اقتصادي، با تبعات ناشي از تغييرات فرهنگي ناشي از اين پيشرفت سريع دست‌وپنجه نرم مي‌کنند. از سوي ديگر، در دنياي کنوني ارتباطات و فناوري اطلاعات، سرعت توسعه‌ي صنعتي و علمي‌آن‌چنان از فراهم آمدن زيرساخت‌هاي فرهنگي و اجتماعي پيشي گرفته است که خيلي وقت‌ها به نظر مي‌رسد اخلاق و ارزش‌ها در جاده‌ي توسعه زير گرفته مي‌شوند.
فروپاشي نظام‌هاي اخلاقي در جامعه اما به معناي در دست داشتن ابزار علم بي‌تعهد است. ورود اينترنت و گسترش لحظه‌اي کاربران اينترنتي، بدون فراهم آمدن زيرساخت‌هاي فرهنگي لازم، به مثابه‌ي شمارش معکوس بمبي در ميان ارزش‌ها، باورها و هنجارهاي ملي‌مذهبي و در يک کلمه «سبک زندگي» ماست. البته اين تکنولوژي، خدمات بسياري را براي ما فراهم مي‌آورد و بسياري از امور را برايمان تسهيل مي‌کند و بايد اذعان داشت در دنياي امروزي نمي‌توان از اين تکنولوژي چشم‌پوشي کرد.
اينترنت در ايران
مطابق گزارش اتحاديه‌ي جهاني مخابرات، کشور ما از نظر بهره‌مندي از اينترنت، در بين ۱۸۷ کشور جهان، رتبه‌ي ۸۷ را دارد که بر اساس طبقه‌بندي اتحاديه‌ي جهاني مخابرات، جزء کشورهاي متوسط به شمار مي‌رود. همچنين ۳۵ درصد استفاده‌کنندگان اينترنت را قشر جوان تشکيل مي‌دهند و ميانگين زمان صرف‌شده براي اينترنت ۵۲ دقيقه در هفته است.
از سوي ديگر، شبکه‌هاي دوست‌يابي در کشور ما به سرعت در ميان جوانان ايراني محبوب شده است و ايراني‌ها رتبه‌ي سوم را در اين شبکه‌ها کسب کرده‌اند.
فيسبوک معروف‌ترين شبکه‌ي اجتماعي است و هم‌اکنون بيش از يک ميليارد نفر، عضو اين شبکه هستند و در حال حاضر، بيشترين استفاده‌کنندگان آن در دنيا، جوانان ۱۸ تا ۲۵ سال هستند. بررسي نفوذ شبکه‌هاي اجتماعي مجازي در ميان کاربران ايراني نشان مي‌دهد ايرانيان در سال‌هاي ۱۳۸۳ و۱۳۸۴ رتبه‌ي چهارم وب‌نويسان جهان را کسب کردند. همچنين يکي از فعال‌ترين کاربران شبکه‌هاي مجازي مانند فيسبوک محسوب مي‌شوند. بر اساس آمار رسمي«اورکات»، کاربران ايراني با شش درصد، در سال‌هاي ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ نصف آمريکايي‌ها و دو برابر هندي‌ها، رتبه‌ي سوم در ميان اعضاي «اورکات» را کسب کرده‌اند. آمار کاربراني که محل اقامت خود را خارج از ايران ذکر کرده‌اند جزء اين رقم محسوب نمي‌شوند.
تمام اين آمار و ارقام در حالي منتشر مي‌شود که زيرساخت‌هاي فرهنگي اينترنت در ايران با چنين سرعتي گسترش نيافته است وفضاي مجازي براي جامعه‌ي ما فضايي مبهم است که سعي دارد از طرق مختلف، سبک زندگي و ارزش‌هايي همچون حجاب و حيا را از بانوان جامعه‌ي ما بگيرد.
حاکميت فرهنگ مسلط به عرصه‌ي فناوري اطلاعات
فضاي مجازي عرصه‌ي حضور قدرت‌هاي اطلاعاتي و محتوايي است. بنابراين جوامعي که قدرت بيشتري در اين عرصه دارند، بالطبع حضور قوي‌تري در اين فضا خواهند داشت و اين بدين معناست که فرصت بيشتري براي تأثيرگذاري بر روي ديگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها دارند. همين موضوع به فرهنگ‌هاي ارزشي، غني و باريشه‌اي که به دلايل متعدد، از حضور مؤثر در فضاي مجازي محروم يا ناتوان‌اند، آسيب جدي وارد مي‌کند و به نوعي آن‌ها را در معرض استحاله و اثرپذيري از فرهنگ‌هاي بيگانه‌ي مسلط بر فضاي مجازي قرار مي‌دهد.
به بيان ديگر، دهکده‌ي جهاني گاهي شبيه جنگلي مي‌شود که در آن، قوي‌ترها مي‌مانند و ضعيف‌ترها يا مي‌روند يا زير سلطه‌ي آنان زندگي مي‌کنند. از سوي ديگر، بايد توجه داشت فضاي مجازي و تکنولوژي‌هاي مرتبط با اين دنيا، اعم از سخت‌افزاري و نرم‌افزاري، دانشي است که در غرب توليد شده و هنوز هم امتياز اين علم در دست آنان است.
بنابراين سياست‌گذاري‌هاي اين دنيا بر اساس راهبردهايي چنين جوامعي طرح‌ريزي مي‌شود. غالب و محتواي عرضه‌شده در فضاي مجازي نيز از سوي کشورهاي صاحب امتياز اين فضا توليد و عرضه مي‌شود، اما از آنجايي که اين محتوا قرار است خوراک فکري و زيربناي باورهاي تمام کاربران فضاي مجازي در سراسر جهان را تأمين کند، در اين راستا، ذائقه‌ي مخاطب و پاره‌اي اصول روان‌شناختي نيز براي اثرگذاري بيشتر، چاشني محتوا و غالب مي‌گردد و سبب مي‌شود تا غرب و آمريکا از طريق امواج ماهواره‌اي و فيبرهاي نوري، در خانه‌ي يکايک مردم ديگر کشورها، براي خود پايگاهي بسازند؛ پايگاهي که به اندازه‌ي يک دستگاه رايانه است، اما قدرتي براي تسلط بر انديشه و سبک زندگي کاربران در وراي آن وجود دارد.
با نگاهي به تصاوير به نمايش درآمده از بانوان و دختران جوان ايراني در فضاي فيسبوک، مي‌توان دريافت اطلاعات و محتواي ارائه‌شده در فضاي مجازي چگونه در مقابل ارزش‌هاي جامعه‌ي ما قد علم کرده و تا چه اندازه نيز موفق بوده است. اينکه چرا بر روي ارزش‌هايي همچون حجاب و حيا سرمايه‌گذاري مي‌شود و بانوان جامعه‌ي ما مورد هدف قرار مي‌گيرند نيز امري بديهي است. با تغيير نگرش‌ها و سبک زندگي بانوان، به عنوان مسئولان اصلي زاد و ولد و پرورش نسل آينده، مي‌توان هويت ايراني را دستخوش تغيير کرد.
اما اگر بخواهيم اثرگذاري فضاي مجازي بر روي روابط زن و مرد و بحث حيازدايي را آسيب‌شناسي کنيم، بايد ابتدا ويژگي‌هاي فضاي مجازي را مورد مطالعه قرار دهيم.
شکل‌گيري هويت مجازي
هرچند ارتباطات در فضاي مجازي را به عنوان نسل جديدي از ارتباطات اجتماعي بايد پذيرفت، اما اين فضا به کاربر امکان داشتن يک هويت مجازي را هم مي‌دهد. در واقع مي‌توان گفت حضور بيش از اندازه‌ي کاربران در فضاي مجازي مي‌تواند آنان را از هويت حقيقي‌شان دور کند و اين دور شدن از دنياي واقعيت‌ها، بر تمام لايه‌هاي زندگي افراد اثرگذار خواهد بود.
شکستن مرز فضاي حقيقي و مجازي
اين مسئله براي کاربران نوجوان و جوان اهميت بيشتري مي‌يابد؛ چرا که در اين سنين، هنوز هويت افراد به طور کامل شکل نگرفته است و حضور در دالان‌هاي مجازي اينترنت، از اتاق‌هاي گفت‌وگو گرفته تا شبکه‌هاي اجتماعي، به آنان امکان آن را مي‌دهد تا براي خودشان هويتي متفاوت از دنياي حقيقي پيرامون خود خلق کنند و همين امر منجر به رشد خيال‌بافي و دور شدن از پذيرش شرايط حقيقي زندگي مي‌شود.
در اين حالت، جوان مرز بين فضاي رئال و فضاي مجازي را گم مي‌کند و همان طور که از محيط پيرامونش تأثير مي‌پذيرد، از فضاي مجازي نيز متأثر مي‌شود. اهميت اين موضوع در اينجاست که همين هويت مجازي به افراد اجازه مي‌دهد تا خود را هر گونه که دوست دارند معرفي کنند و از آنجايي که هيچ کس نمي‌تواند پي به هويت حقيقي آن‌ها ببرد، پس افراد در محيط اينترنت خود را مُجاز به شکستن خطوط قرمز فضاي حقيقي مي‌دانند و همين هنجارشکني‌ها از سوي برخي از افراد پيشرو، مسير را براي ديگراني که حتي در فضاي مجازي ملاحظات ارزش‌ها و هنجارهاي اجتماعي را دارند باز مي‌کند و به نوعي سبب عادي‌سازي رفتارهاي خلاف اصول و قواعد اجتماعي محيط حقيقي مي‌شود.
بي‌اطلاعي والدين از پشت پرده‌ي فضاي مجازي؛ زمينه‌ساز گسست نسلي
اغلب والدين سواد استفاده از فضاي مجازي را ندارند و چندان با قانون و قواعد بسيار خاص اين فضا آشنايي ندارند و همين موضوع موجب مي‌شود تا نظارت مناسبي بر عملکرد فرزند جوان و نوجوان خود نداشته باشند. در چنين حالتي، جوانان و نوجوانان با حضور در فضاي مجازي و مواجهه با سيل اطلاعاتي درست و نادرستي که از هر طرف او را احاطه مي‌کند، آماده‌ي پذيرش چيزهايي شود که در وراي هجوم اين اطلاعات به او القا مي‌شود. همين امر سبب شده است تا اينترنت و فضاي مجازي زمينه‌هاي گسست فرهنگي بين‌نسلي را فراهم آورد و اين مسئله بر کنترل خانواده روي رفتار جوان و نوجوان اثر بسيار سوئي خواهد داشت.
بلوغ جنسي زودرس در اتاق‌هاي گفت‌وگو و شبکه‌هاي اجتماعي
بسياري از محتواهاي ارائه‌شده در فضاي مجازي، به خصوص شبکه‌هاي اجتماعي نظير فيسبوک و اتاق‌هاي گفت‌وگو، بدون در نظر گرفتن اقتضاي سني مخاطب، در معرض ديد و برداشت و تحليل وي قرار مي‌گيرد. اغلب اين محتواها، اعم از متن، عکس و فيلم نيز داراي زمينه‌هاي انحرافي هستند. بنابراين مي‌توانند جوان و نوجوان را که در شرايط خاص جسمي‌و غليان غرايز جنسي قرار دارد، دچار سردرگمي‌کند و از مسير ارزش‌ها منحرف سازد.
اين موضوع تا حدي اهميت دارد که بر اساس گزارش‌هاي منتشرشده، رئيس‌جمهور آمريکا به فرزندان خود اجازه‌ي فعاليت در فيسبوک را نمي‌دهد. اين در حالي است که شبکه‌هاي اجتماعي نظير فيسبوک يا اتاق‌هاي گفت‌وگو مروج سبک زندگي غربي هستند، اما انگار مأموريت اين شبکه‌ها بيشتر براي تغيير ارزش‌ها و سبک زندگي حاکم در کشورهاي ديگر است.
هنجارشکني در سايه‌ي گمنامي
بايد توجه داشت رفتارهاي خلاف ارزش‌هاي يک جامعه، در محيط واقعي، با تغيير نگاه و مؤاخذه‌گري، چه از سوي نهادهاي نظارتي و انتظامي‌و چه به وسيله‌ي نگاه‌هاي ملامت‌گر ساير اعضاي جامعه همراه است، اما در فضاي مجازي و اينترنت، چنين قوانيني وجود خارجي ندارد و يک کاربر اينترنت مي‌تواند حتي جنسيت خود را پنهان کند و با هويتي کاملاً متفاوت از آنچه هست در شبکه‌هاي اجتماعي يا اتاق‌هاي گفت‌وگو حاضر شود و همين گمنامي‌و هويت مجازي است که به افراد اين امکان را مي‌دهد که هنجارشکني کنند بي‌آنکه مؤاخذه‌اي در کار باشد.
محملي براي ترويج باورهاي انحرافي و سبک زندگي غربي
اتاق‌هاي گفت‌وگو و شبکه‌هاي اجتماعي محلي براي ابراز عقايد و باورها و طرح شبهات است بي‌آنکه کاربر شناخته شود يا برچسب بخورد. به ويژه آنکه در بسياري از موارد، جوانان و نوجوانان ما مجال مناسبي براي ابراز وجود و بيان ديدگاه‌ها و شبهات ديني خود پيدا نمي‌کنند. در مقابل اما اغلب کساني که توانايي پاسخ‌گويي به اين سؤالات و شبهات را دارند، در اين شبکه‌ها عضو نيستند يا حضورشان آن‌چنان کم‌رنگ است که در عمل، اين فضاهاي اينترنتي به محملي براي ترويج باورهاي انحرافي و شبهاتي مي‌شود که مي‌تواند زيربناي فکري جوان و نوجوان را دستخوش تغيير کند؛ آن‌چنان که سبک زندگي وي را آن قدر غربي نمايد که حدود ارتباط با نامحرم را زير پا بگذارد.
آثار سوء اينترنت بر خانواده
با افزايش فراگيري اينترنت و کاربران فضاي مجازي، اعتياد تازه‌اي شکل گرفته است. اعتياد به اينترنت يک واژه نيست، بلکه يک حقيقت است که سبب دور شدن اعضاي خانواده از يکديگر مي‌شود. از سوي ديگر، بسياري از کاربران فضاي مجازي، جوانان متأهلي هستند که در اتاق‌هاي گفت‌وگو و شبکه‌هاي اجتماعي عضو مي‌شوند و برخي از تصاوير بدحجاب به نمايش درآمده در آلبوم‌ها يا نمايه‌هاي فيسبوک، زنان شوهردار هستند و اين به معناي آن است که فضاي مجازي، نظام ارزشي موجود در جامعه‌ي ما را از طريق تغيير در سبک زندگي، دچار دگرگوني نموده است. همين تصاوير و پوشش‌هاي نامتعارف اما خط قرمزهاي ارتباط نامحرم را مي‌شکند و در نهايت، موجب فراهم آمدن زمينه‌هاي خيانت در زندگي و ارتباطات نامشروع مي‌شود.
وظايف مسئولان و راهکارها
فراهم آمدن زيرساخت‌هاي فرهنگي اما کليد کنترل فضاي مجازي است، زيرا کنترل اين فضا از طريق پليس سايبري هرچند راهکاري لازم است، اما در اينجا نيز اصل کلي قدرت بازدارنده‌هاي دروني قابل اعتمادتر است. ابلاغ رهبر معظم انقلاب براي تشکيل شوراي عالي فضاي مجازي اما بهترين راهکار براي فراهم آمدن زيرساخت‌هاي لازم براي برقراري امنيت در فضاي اينترنت است.
در پيام حضرت آيت‌الله خامنه‌اي براي تشکيل اين شورا همچنين آمده است: اين شورا وظيفه دارد مرکزي به نام مرکز ملي فضاي مجازي کشور ايجاد نمايد تا اشراف کامل و به‌روز نسبت به فضاي مجازي در سطح داخلي و جهاني و تصميم‌گيري نسبت به نحوه‌ي مواجهه فعال و خردمندانه‌ي کشور با اين موضوع از حيث سخت‌افزاري، نرم‌افزاري و محتوايي، در چارچوب مصوبات شوراي عالي و نظارت بر اجراي دقيق تصميمات در همه‌ي سطوح تحقق يابد.
اينترنت ملي: اينترنت يا اينترانت ملي طرحي است که از مدت‌ها قبل قرار بود در کشور اجرايي شود، اما تا کنون اين طرح ملي به ثمر نرسيده است. بديهي است در صورت برقراري چنين شبکه‌اي، کنترل بر فضاي مجازي بسيار آسان‌تر مي‌شود. بنابراين انتظار مي‌رود تا مسئولان هر چه سريع‌تر به برقراري اين شبکه اهتمام ورزند.
طراحي تالارهاي گفت‌وگو و شبکه‌هاي اجتماعي داخلي با تکيه بر مديريت ارزشي اين فضاها: هرچند هم‌اکنون نيز برخي تالارهاي گفت‌وگوي وطني طراحي شده‌اند و در اين شبکه‌هاي اجتماعي شاهد حضور کاربراني هستيم، اما فضاي ارزشي و تأکيد بر روي سبک زندگي ايراني‌اسلامي‌نکته‌اي است که در اغلب چنين شبکه‌هايي مغفول مانده و بديهي است که اين شبکه‌ها در کنار شبکه‌هايي همچون فيسبوک قرار مي‌گيرند، نه در مقابل آن‌ها. پس گام مهم ديگر طراحي شبکه‌ها و اتاق‌هاي گفت‌وگوي مبتني بر ارزش‌هاي ملي و مذهبي است و طبيعتاً بايد بر اين فضا، نظارت و مديريت مناسبي، آن هم به صورت ايجابي و نه پليسي و سلبي، انجام شود.
با نگاهي به تصاوير به نمايش درآمده از بانوان و دختران جوان ايراني در فضاي فيسبوک، مي‌توان دريافت اطلاعات و محتواي ارائه‌شده در فضاي مجازي چگونه در مقابل ارزش‌هاي جامعه‌ي ما قد علم کرده و تا چه اندازه نيز موفق بوده است. اينکه چرا بر روي ارزش‌هايي همچون حجاب و حيا سرمايه‌گذاري مي‌شود و بانوان جامعه‌ي ما مورد هدف قرار مي‌گيرند نيز امري بديهي است.
حضور افراد آگاه در شبکه‌هاي اجتماعي
در حال حاضر نيز شاهد حضور افراد آگاه و ارزشي در فضاهايي همچون فيسبوک هستيم که مي‌توانند با حضور در کنار جوانان و نوجواناني که مي‌خواهند فضايي متفاوت را تجربه کنند، ضمن جلب اعتماد آنان به عنوان افرادي آگاه و مسلط به قوانين شرعي، شبهات موجود در ذهن جوانان و هم به افرادي که مغرضانه شبهه‌پراکني مي‌کنند پاسخ دهند.
فعال کردن فضاهاي ارزشي همچون پايگاه‌هاي بسيج و مساجد در جذب جوانان از همه‌ي طيف‌ها و سليقه‌ها: بديهي است زماني که در فضاهاي ارزشي اجازه‌ي حضور سليقه‌هاي مختلف داده نشود و به جوانان اجازه طرح سؤال و شبهات ذهني‌شان داده نشود، اين افراد به اشخاصي اعتماد مي‌کنند که به نوعي حرف دل آن‌ها را مي‌زنند يا با آنان هم‌عقيده‌اند. بسياري از دوستي‌هاي فضاي مجازي بر اساس يک ابراز عقيده يا بيان سؤال و شبهه‌اي که در ذهن بسياري از جوانان ديگر است شکل مي‌گيرد؛ در حالي که ما در نهادينه کردن ارزش‌ها و باورها به کمک بالا بردن اطلاعات و آگاهي‌هاي ديني جوانمان ضعيف عمل نموده‌ايم.
نقش پررنگ آموزشوپرورش و آموزش عالي در ايمن‌سازي جوانان در مقابل هجمه‌هاي فضاي مجازي: آموزشوپرورش، به عنوان بنيادي‌ترين نهاد آموزشي، وظيفه‌ي نهادينه‌سازي ارزش‌ها و پاسخ‌گويي به سؤالات کودکان، نوجوانان و جوانان را دارد. اين نهاد همچنين از طريق ارتباط با اوليا، در افزايش آگاهي‌ها و تبيين لزوم بالا رفتن سواد کامپيوتري آن‌ها براي نظارت بر عملکرد فرزندانشان، نقش مهمي‌دارد. ضمن آنکه اين نهاد يکي از اصلي‌ترين سازمان‌هايي است که مي‌تواند از طريق برنامه‌هاي آموزشي و کتب درسي، سبک زندگي ايراني‌اسلامي‌را در کودکان نهادينه کند و آنان را در برابر فرهنگ غربي واکسينه نمايد. وزارت علوم نيز ادامه‌دهنده‌ي اين وظيفه و روند در سنين حساس جواني است.
جمع‌بندي
فضاي مجازي و اينترنت در دنياي امروز ما به گونه‌اي نفوذ کرده است که نمي‌توان زندگي بدون آن را تصور کرد، اما همين فضا آسيب‌هاي متعددي را با خود به دنبال داشته است که يکي از اصلي‌ترين اين آسيب‌ها، تغيير سبک زندگي و شکستن مرز باورها و ارزش‌هايي همچون حجاب و حيا در ميان بانوان و دختران جوان ماست؛ قشري که قرار است مولد و پرورش‌دهنده‌ي نسل‌هاي بعدي باشند و با تغيير در هويتشان، مي‌توان هويت نسل ايراني را استحاله کرد. غرب و حاکمان فضاي مجازي براي نيل به چنين هدفي، برنامه‌ريزي گسترده دارند.
از همين روست که رهبر فرزانه‌ي انقلاب مي‌فرمايند: براي بنده حوزه‌ي فضاي مجازي به اندازه‌ي انقلاب اسلامي‌اهميت دارد. در برابر اين مهم اما مسئولان وظايف متعدد و مهمي‌دارند، از جمله افزايش آگاهي‌هاي عمومي، تقويت آموزشوپرورش و جدي‌تر پرداختن به فعاليت‌هاي مرکز ملي فضاي مجازي. در اين صورت مي‌توان از فضاي مجازي به عنوان يک فرصت بهره گرفت، بي‌آنکه تهديدهاي آن برايمان دردسرساز شود.
منبع: افکار نيوز