-عيد نوروز چون اعياد اسلامي، از آداب و رسومي خاص اسلامي برخوردار است و علاوه بر آن، برخي آداب و رسوم نيکو نيز در ايام نوروز در ميان مردم ايران زمين، ديده مي شود، در ادامه به برخي از اين آداب و رسوم اشاره مي کنيم:
به گزارش سلام لردگان ؛
● نماز عيد
يکي از آداب عيد نوروز خواندن نماز عيد است.شيخ طوسي(ره) فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را که خواندي چهار رکعت نماز با دو سلام (دو رکعت دو رکعت) مي خواني رکعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» رکعت دوم پس از حمد ده بار سوره «کافرون» رکعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحيد» رکعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس» و «فلق» (معوذتين). و در پايان نماز سجده شکر بجاآور و در آن دعاکن تا خداوند گناهان ۵۰ ساله ات را ببخشد.
نظافت و لباس تميز
يکي ديگر از آداب عيد نوروز پوشيدن لباس نو و تميز است.نظافت و رعايت بهداشت و نيز پوشيدن لباس تميز و استفاده از عطر و بوي خوش در صورت امکان از وظايف اخلاقي و اجتماعي نوروز است. از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «و البس انظف ثيابک و تطيب باطيب طيبک» ؛ «تميزترين لباست را بپوش و با بهترين عطرت خود را خوشبوي ساز»
● خريد لباس نو و سبز کردن گندم
سبز کردن گندم و خريد لباس از ديگر آداب و رسوم عيد است.يکي دو روز مانده به آغاز سال جديد (نوروز)، افراد خانواده براي خريد لباس عيدشان به بازار و فروشگاه ها مي روند و لباس هاي نو و پارچه هاي رنگين، خريداري مي کنند. در واقع افراد خانواده با خريد لباس نو و تغيير ظواهر زندگي نشاط خاصي ا به زندگي خود مي بخشند.
در برخي از مناطق ايران، به رعايت اين آداب و رسوم، بسيار تاکيد شده است به عنوان مثال در شيراز، از يکي دو ماه به نوروز مانده شيرازي ها به بازار مي روند و لباس عيدشان را مي خرند پارچه هايي معمولاً خريداري مي شود که داراي رنگ روشن و سرخ يا زرد باشد. آنها معتقدند که لباس را خودشان بدوزند، پارچه آن را روزهاي دوشنبه يا جمعه قيچي کنند و نيز روز پنج شنبه ساعت سنگين است و لباس مدتي روي دست مي ماند تا دوخته شود، روز سه شنبه اگر بريده شود نصيب دزد يا مرده شور خواهد شد و روز چهار شنبه مي سوزد وسايل خانه نيز بايد عوض شود و يا تميز گردد. پختن نان شيرين از جمله کارهايي است که حتماً بايد قبل از عيد و براي عيد انجام بگيرد .
سبز کردن گندم، عدس، تره تيزک، ده پانزده روز به عيد مانده در خانه هاي شيراز صورت مي گيرد. براي اين کار از ظرفي استفاده مي کنند که از جنس مس يا روي باشد و بعد مقداري دانه ابتدا به سلامتي آقا امام زمان (عج) مي ريزند و به ترتيب بعد از آن نام اعضاي خانواده را مي آورند.
● خانه تکاني
يکي از رسوم پسنده و ارزشهاي نيک عيد، نظافت و خانه تکاني است که يکي دو هفته پيش از عيد خانه تکاتي يا رفت و روب انجام مي گيرد و مجدداً اثاثيه را جابه جا مي کنند و گردگيري مي کنند و دوباره آنها را مي چينند در واقع مردم قبل از رسيدن سال نو تحولي در زندگي خود مي کنند و خانه را براي پذيراني از ميهمانان عيد آماده مي سازند.
● تهيه سفره هفت سين
تهيه سفره هفت سين از ديگر آداب عيد نوروز است.بزرگترين نماد آيين نوروز "هفت سين" ، است. "محمد علي دادخواه" که اخيراً پژوهشي با عنوان "نوروز و فلسفه هفت سين" را به نگارش در آورده، در اين باره مي نويسد: "عدد هفت برگزيده و مقدس است. در سفره نوروزي انتخاب اين عدد بسيار قابل توجه است. ايرانيان باستان اين عدد را با هفت امشاسپند يا هفت جاودانه مقدس ارتباط مي دادند. در نجوم عدد هفت، خانه آرزوهاست و رسيدن به اميدها را در خانه هفتم نويد مي دهند. علامه مجلسي مي فرمايد: آسمان هفت طبقه و زمين هفت طبقه است و هفت ملک يا فرشته موکل برآنند و اگر موقع تحويل سال، هفت آيه از قرآن مجيد را که باحرف سين شروع مي شودبخوانند آنان را از آفات زميني و آسماني محفوظ مي دارند."
هفت سين عبارت است از سماق، سير، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزي .
آداب عيد نوروز
● يکي از آداب عيد نوروز، جمع شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عيد در لحظه تحويل سال نو
موقع تحويل سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره مي نشينند، مادر اسپند دود مي کنند، يکي از بچه ها شمع روشن مي کند، پدر قرآن مي خواند و …
هر کدام از اين آداب و رسوم عيد، فلسفه خاص خود را دارد؛ مادر اسپند دود مي کند براي دوري از چشم زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنايي خانه و زندگي تاکيد مي شود و از خانواده بزرگ افراد خانواده مي خواهند تا در سال نو، خانه آنها را با شمع وجود پدر و مادر نوراني کند؛ قرآن خوانده مي شود تا در آغاز سال نو دل ها به سوي خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که در اين سال جديد نيز يار و مددکار اهل خانه باشد، حضور ثابت و گسترده قرآن نه تنها در سفر عيد بلکه در تمام آداب اجتماعي نوروز نشان از مردم ايران زمين توجه به قرآن دارد و قرائت قرآن و بوسيدن آن در ساعات تحويل سال از جمله آداب سال تحويل است.
بر سر سفره عيد، سکه، برنج، آب، ماهي قرمز، آيينه و … نيز ديده مي شود که سکه نشان از خير و برکت و رفاه؛ برنج، نشاني از خير و برکت و فراواني؛ آب، نشان صافي و پاکي و روشنايي و گشايش کار؛ ماهي قرمز، شگون دارد؛ آيينه، براي رفع کدورت و نشاني ازصفا و پاکي و يکرنگي است.
افراد خانواده بعد از تحويل سال نو با هم روبوسي کرده و عيد را به هم تبريک مي گويند و براي هم سال خوب و پربرکتي را آرزو مي کنند.
● دعاي تحويل سال نو يکي ديگر از آداب عيد نوروز
مجلسي در کتاب زادالمعاد در خصوص دعاي سال نو روايت مي کند که در وقت تحويل سال اين دعا را بسيار بخوانيد:« يا مقلب القلوب والابصار يا مدبر الليل والنهار يا محول الحول و الاحوال حول حالنا الي احسن الحال.»
علامه مجلسي(ره) همچنين خواندن اين دعا را در نوروز مناسب دانسته است:
«اللهم هذه سنه جديده و انت ملک قديم اسإلک خيرها و خيرمافيها و اعوذبک من شرها و شرمافيها و استلفيک موونتها و شغلها يا ذالجلال و الاکرام. ؛ بارالها! اين سال جديد است و تو خدايي ازلي و قديم هستي. خير اين سال و خير آنچه را در اين سال پيش مي آيد، از تو خواستارم و از شر اين سال و شرآنچه در اين سال پيش خواهد آمد، به تو پناه مي برم...»
● زيارت اهل قبور
يکي ديگر از آداب عيد نوروز،رفتن به زيارت اهل قبور در آغازين روزهاي سال نو و نيز برگزاري مراسم تحويل سال در کنار قبور شهدإ از ديگر آداب ديني نوروز است.تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاري مراسم تحويل سال نو در آن مکانها نيز از جمله آداب نوروز مي باشد.
● ديد و بازديد و دادن عيدي
ايام عيد فرصت مناسبي براي صله رحم و رسيدگي به وضع خويشان و بستگان است که اين نيز يکي از نشانه هاي اخلاق و سنن مرضيه اسلامي و انساني است. از همان روز اول نوروز، ديد و بازديدها آغاز مي شود. در همه خانواده ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به ديدن بزرگترهاي فاميل مي روند و عيد را به آنها تبريک مي گويند. سپس به خانه بر مي گردند و منتظر مي مانند تا بزرگترها به آنها سر بزنند. در اين ديد و بازديدها عيدي هم داده مي شود.علاوه بر ديدوبازديد از بستگان، دوستان، همسايگان و بزرگان فاميل، با جمعي از مصيبت ديدگان در سال گذشته نيز ديدار مي شود. ديد و بازديدها تا روز سيزده بدر، (سيزدهمين روز سال نو)، ادامه داد.
● سيزده بدر
يکي ديگر از آداب عيد نوروز اجراي مراسم سيزده بدراست. سيزده بدر در ميان ايرانيان از دير باز امري بسيار جدي بوده است که همواره با برپايي مراسمي خاص همراه بوده است . از آن جمله مي توان به غذاهايي که مردم به طور سنتي در روز سيزده به در مي خوردند اشاره کرد . خوردن کاهو سکنجبين و چغاله بادام از خوردني هاي مرسوم عصر سيزده به در است.
نوروز در کشورهاي ديگر:
آداب عيد نوروز
آداب عيد نوروز در ترکمنستان
در کشور ترکمنستان، طبق رسم قديم و جديد، دوبار در سال جشن سال نو گرفته مي‌شود. يکي از اين جشن‌ها با استناد به تقويم ميلادي که به تاييد سازمان ملل رسيده، به عنوان جشن بين‌المللي«سال نو» شناخته مي‌شود و ديگري برگزاري عيد نوروز به نشانه‌ي احياي دوباره‌ي آداب و رسوم ديرينه‌ي مردم ترکمنستان است. مردم ترکمنستان در اين ايام با پختن غذاهاي معروف نوروزي مانند نوروز کجه، سمنو و اجراي بازي‌هاي مختلف جوانان ترکمن، حال و هواي ديگري به اين جشن و شادي مي‌دهند. در ايام نوروز مسابقات مختلفي در ترکمنستان برگزار مي‌شود که مي‌توان به مسابقات اسب‌‌دواني، پرش براي گرفتن دستمال از بلندي، خروس جنگي و ... اشاره کرد.
آداب عيد نوروز در افغانستان
نوروز در افغانستان يا به عبارتي در بلخ و مرکز آن مزار شريف، هنوز به همان شکوه پيشين برگزار مي‌شود. در روزهاي اول سال، همه‌ي دشت‌هاي بلخ و ديوار و پشت‌بام‌هاي گلي آن پر از گل سرخ مي‌شود. گويي بلخ سبدي از گل سرخ است! رسم است که در اولين روز عيد نوروز، علم امام علي با مراسم خاص و با شکوهي در صبح آن روز برافراشته شود. با افراشته شدن آن، جشن نوروز نيز رسماً آغاز مي‌شود و تا چهل شبانه روز ادامه مي‌يابد. در اين چهل شبانه‌روز حاجت‌مندان و بيماران براي شفا در پاي اين علم مقدس به چله مي‌نشينند. مردم اين سرزمين بر اين باورند که اگر برافراشته شدن علم به آرامي و بدون لرزش و توقف از زمين بلند شود، سالي که در پيش است نيکو و ميمون است. از آيين و رسم نوروز در سرزمين بلخ مي‌توان به شستشوي فرش‌هاي خانه و زدودن گرد وغبار پيش از آمدن نوروز و انجام مسابقات مختلف از قبيل بزکشي، شتر جنگي، شتر سواري، قوچ جنگي و کشتي خاص اين منطقه اشاره کرد.
آداب عيد نوروز در پاکستان
در ميان مردم پاکستان، تقويم و روزشمار يا سال نماي نوروز از اهميت خاصي برخوردار است. از آداب و رسوم عيد نوروز در ميان مردم پاکستان مي‌توان به خانه تکاني و يا به عبارتي پاکيزه کردن خانه و پوشيدن لباس نو و تهيه کردن انواع شيريني و همچنين پختن غذاهاي معروف اين ايام و عيدي دادن و گرفتن و ديد و بازديد اقوام اشاره کرد. در ايام نوروز مردم پاکستان از گفتار نامناسب پرهيز کرده و يکديگر را با احترام صدا مي‌زنند.
نوروز در جمهوري آذربايجان
يکي از جشن‌هاي بزرگ مردم جمهوري آذربايجان نوروز است. مردم اين سرزمين به جهت اعتقادات شديد يه آيين و مراسم نوروز، براي با شکوه‌تر انجام شدن جشن نوروز، براي اين مراسم تدارکات ويژه‌اي مي‌بينند؛ از قبيل سرودن ترانه‌هاي پيش از نوروز، تدارک بساط شادي ايام نوروز، تهيه‌ي لوازم و مواد مورد نياز، سفره‌ي نوروز، تهيه‌ي چيستان‌هاي نوروزي، ستايش و نفرين‌هاي نوروزي، پند و امثال نوروزي و انجام آيين و مراسم نوروزي. در ميان مراسم نوروزي، مراسم خاطره‌انگيزي همچون ارسال خوان سمنو، انداختن کلاه پوستين به درها، آويزان کردن کيسه و توبره از سوراخ بام در شب عيد و درخواست تحفه‌ي عيد در اين سرزمين موسوم است.
البته برپايي عيد نوروز در کشورهاي ديگري مثل تاجيکستان، ازبکستان، قرقيزستان، بعضي از مناطق مصر، و حتي مناطق کردنشين عراق و ترکيه هم برگزار مي‌شود.