به گزارش سلام لردگان، ايران يکي از کشورهاي پيشرو در زمينه سامانه‎هاي راکتي سطح به سطح محسوب مي‎شود که برخي از تسليحات ايراني مانند سلاح راکتي فجر-5 با درخشش در دست رزمندگان مقاومت اسلامي فلسطين در آخرين حمله رژيم صهيونيستي به غزه شهرتي بيش از پيش يافتند.

پيشتر نيز انواع مختلف راکت‌هاي توپخانه‌اي کارامدي خود را در جنگ‌هاي متعدد ديگري نيز اثبات نموده‌اند به طوري که در کشورهايي که امکان دستيابي به پيشرفته‌ترين سلاح‌هاي غربي را نيز دارند همچنان راکت‌هاي کوچک و بردکوتاه تا بلند در حال استفاده و حتي توسعه است. لازم به ذکر است در اين گزارش منظور از راکت‌هاي برد بلند يا برد کوتاه، بياني مقايسه‌اي با يکديگر بوده در حالي که دوربردترين راکت‌ها در مقايسه با موشک‌هاي بالستيک همانند شهاب-3، کوتاه‌برد محسوب مي‌شوند.

اين راکت‌ها در مقايسه با گلوله‌هاي توپ به دلايلي همچون يکپارچه بودن خرج پرتاب و محموله در يک بدنه، شليک از پرتابگرهاي چند لوله، امکان ايجاد حجم آتش با يک پرتابگر در فاصله زماني کوتاه و وزن کمتر پرتابگر در مقايسه با توپ‌هاي کششي و خودکششي مزيت‌هاي ويژه خود را دارند. در اين گزارش ضمن مروري بر راکت‌هاي مختلف ساخت ايران بيشتر به دو راکت کمتر شناخته شده فلق-1 و 2 نيز مي‌پردازيم.

کوتاه‌بردترين راکت توپخانه‌اي ايران که از آن با نام‌هاي مختلف فجر-1 و حاصب ياد مي‌شود 18 کيلوگرم جرم داشته و سرجنگي 7.9 کيلوگرمي خود را به برد 8.3 کيلومتر مي‌رساند.

بيشترين سرعت اين راکت 375 متر بر ثانيه بوده و با توجه به نداشتن بالک براي پايدار شدن تنها با بهره‌گيري از دوران با نرخ بسيار بالا حول محور طولي خود، پايدار مي‌شود. بيشينه سرعت دوراني نمونه‌هاي خارجي مشابه اين راکت 22هزار دور بر دقيقه معادل حدود 366 دور بر ثانيه است.
 

اين راکت در نيروهاي مسلح ايران از پرتابگرهاي مختلفي شليک مي‌شود که پرکاربردترين آنها پرتابگر 12 فروندي مستقر بر خودروهاي راهکنشي و پرتابگر 11 فروندي مستقر بر قايق‌هاي تندرو است.

 

پس از کاليبر 107 ميليمتر انواع راکت‎هاي 122 ميليمتري آرش قرار دارند. در گذشته مشخصات راکت‌هاي  آرش-1 تا 4 منتشر شده بود اما در آخرين اطلاعات منتشر شده اين راکت‌ها در سه نوع معمولي، برد کاهش يافته و برد افزايش يافته معرفي شده‌اند که در اين گزارش به همين اطلاعات استناد نموده‌ايم. به جز برد، در طول، وزن، سرعت و سرجنگي نيز بين اين نمونه‌ها اختلاف وجود دارد که کاربرد آنها براي اهداف مختلف را توجيه مي‌کند.

برد اين راکت‌ها از 12 کيلومتر براي آرش بردکوتاه تا 40 کيلومتر براي آرش با برد افزايش يافته است. نمونه معمولي اين خانواده نيز برد 21 کيلومتر دارد که مشابه نمونه‌هاي خارجي راکت‌هاي 122 ميليمتري است.

بيشينه سرعت اين راکت‌ها نيز به ترتيب برد  آنها 530، 710 و 1100 متر بر ثانيه بوده و همگي آنها قابليت شليک از پرتابگرهاي معمولي راکت‌هاي 122 ميليمتري را دارند.
 

پرکاربردترين پرتابگر اين راکت‌ها يک سامانه 40 لوله مستقر بر کاميون است. همچنين پرتابگر 8 لوله مستقر بر خودروي تاکتيکي نيز ديگر پرتابگر شناخته شده اين سلاح بوده که در اختيار نيروهاي حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه (تابستان 2006) عليه رژيم صهيونيستي بسيار مفيد واقع شده است. تعدادي از شناورهاي تندور دريايي نيز به پرتابگرهاي 16 فروندي اين راکت‌ها مجهز هستند.

 

نمونه‌هاي خارجي مشابه نمونه پايه راکت آرش که برد 21 کيلومتر دارد در صورت شليک با زاويه 50 درجه به ارتفاع پروازي 7500 متر مي‌رسند که در اين زمان سرعت آن در حدود 200 متر بر ثانيه است.

احتمالاً اين مشخصات پروازي سبب شده تا از اين راکت در قالب پرتابگر 8 فروندي رعد با مأموريت ضد بالگرد در کنار مأموريت عادي استفاده شود. اين راکت‌ها از قيمت تمام شده بسيار پائيني برخوردار بوده و امکان تجهيز به فيوزهايي غير از فيوز استاندارد ضربه‌اي را نيز دارند.

خانواده راکت‌هاي فجر علاوه بر فجر-1 با کاليبر 107 ميليمتر که معرفي گرديد شامل چند عضو ديگر نيز است. فجر-2، فجر-3، فجر-5 و فجر-5 دو مرحله‌اي ساير راکت‌هاي توپخانه‌اي ايراني از خانواده فجر هستند. اين راکت‌ها بزرگتر، دوربردتر و مخرب‌تر از راکت‌هاي فجر-1 و آرش بوده و از پرتابگرهاي 12تايي براي فجر-2 و 3، 4 تايي براي فجر-5 و تک فروندي براي فجر-5 دو مرحله‌اي شليک مي‌شوند.

راکت فجر-3 يک پرتابه تک مرحله با کاليبر 240 ميليمتر، طول 5.2 متر و جرم 407 کيلوگرم بوده و به برد 43 کيلومتر مي‌رسد. سرجنگي 85 کيلوگرمي اين سلاح قدرت تخريبي خوبي براي انهدام اهدافي چون مراکز فرماندهي و پشتيباني، مراکز تجمع، پادگان‌ها، فرودگاه‌هاي نزديک خطوط رزمي و ساير اهداف دارد.

اين راکت‌ها در دماي 40- تا 50+ کار مي‌کنند و به حداکثر سرعت 930 متر بر ثانيه مي‌رسند. عمر انبارداري اين راکت 15 سال است.

خودروي حامل پرتابگر 12تايي اين راکت يک کاميون 15تني بوده و تا 57+ درجه به بالا و حدود 90 درجه به طرفين قابليت حرکت دادن پرتابگر را دارد. به گزارش مشرق، اين پرتابگرها با تحرک بالا براي اجراي حجم آتش بالا و نسبتاً دقيق روي مواضع دشمن نقش مفيدي ايفا مي‌کنند.

 

تجهيز يگان‌هاي توپخانه‌اي به اين راکت‌اندازها امکان پوشش منطقه‌اي نسبتاً وسيع را در مدت کوتاهي بوجود آورده و با توجه به سرعت مناسب خودروي حامل قدرت تحرک يگان‌هاي عملياتي را به ميزان زيادي افزايش داده و در عين حال آسيب‌پذيري واحدها در برابر آتش متقابل دشمن را کاهش مي‌دهند.

فجر5 نوع دوربردتر و مؤثرتري از خانواده فجر بوده که راکتي با کاليبر 333 ميليمتر و جرم 907 کيلوگرم با جرم 175 براي سرجنگي است. اين راکت 6485 ميليمتري در دماي 40- تا+50  کارکرده و به بيشترين برد 75 کيلومتر مي‌رسد. خودروي پرتابگر اين راکت از همان نوع مربوط به راکت فجر-3 است ولي با پرتابگر 4 لوله‌اي است که تا 57 درجه رو به بالا و 45 درجه به طرفين است.
 

نوع دو مرحله‌اي از فجر5 نيز 9.4 متر طول داشته، به صورت تک فروندي شليک شده و پس از شتاب گرفتن توسط پيشران مرحله اول، اين بخش جدا شده و پيشران مرحله دوم روشن مي‌شود. گفتني است پيشران مرحله اول اين راکت قطر بيشتري نسبت به مرحله اصلي داشته و سرعت آن را تا حد زيادي افزايش مي‌دهد به طوري که اين موشک در زمان 35 تا 45 ثانيه به بيشينه برد خود مي‌رسد. اين راکت به برد نهايي 180 تا 190 کيلومتر رسيده و ارتفاع اوج آن58  است.
 

خودروهاي حامل راکت‌هاي فجر-3 و فجر-5 مجهز به آنتن‌هاي مخابراتي نيز هستند که براي ايجاد شبکه‌اي از پرتابگرها و تشکيل يک آتشبار هماهنگ به کار گرفته مي‌شود. با اين راهکنش، تأثير عملياتي اين سلاح‌ها بسيار بالاتر رفته و علاوه بر ايجاد يک حجم آتش گسترده و مخرب، ضريب اطمينان از تخريب کلي اهداف نيز بيشتر مي‌گردد.

همچنين براي توزيع بهتر حجم آتش بر بخش‌هاي مختلف يک منطقه و اجراي يک هدفگيري سريع و هماهنگ با دريافت داده‌ها از مجموعه فرماندهي نيز اتصال داده‌اي اين پرتابگرها بسيار راهگشا است.
 

يکي از آخرين تغييرات مربوط به راکت 5، تجهيز آن به سامانه هدايت است که از محصول اين پروژه با نام موشک فجر-5 ياد مي‌شود. اين سلاح در نمايشگاه اخير دستاوردهاي نيروي هوافضاي سپاه به نمايش در آمد.
 

هر چند مشخصاتي از آن اعلام نشده اما قطعاً افزودن يک سامانه هدايت به راکت سبب افزايش چشمگير دقت آن در اصابت به هدف مي‌شود. البته موشک فجر-5 مذکور فاقد بالک‌هاي پايدارسازهاي مدور در انتهاي بدنه بوده و 4 بالک کنترلي نزديک به دماغه آن مشاهده مي‌شود.

با توجه به ابعاد اين بالک‌ها و عدم امکان تشخيص ساز و کار باز شدن آنها به نظر مي‌رسد اين بالک‌ها ثابت بوده و بنا بر اين امکان شليک اين موشک از پرتابگر فعلي تا حدودي قابل توجه خواهد بود.
 

يکي ديگر از سامانه‌هاي راکتي موجود در نيروهاي مسلح که با تغييرات جديدي در سال گذشته نمايش داده شد، سامانه راکت‎انداز فلق مستقر بر روي خودروي تاکتيکي است.  «فلق» در اصل به معني شکافتن چيزي و جدا کردن بعضي از بعضي ديگر است. هر چند خود راکت‎هاي فلق سلاح‌هاي با سابقه‌اي بوده و چندان جديد محسوب نمي‎شوند اما سامانه راکت‎انداز جديد فلق به بهبود کارايي عملياتي آنها کمک مي‎کند.
 

راکت‎هاي فلق پيکربندي مشابه راکت کوتاه‎برد 107 ميليمتري دارند که شامل يک بدنه استوانه‎اي و بدون بالک است. راکت‎هاي دوربردتر مانند آرش و فجر-3 و 5 براي پايدارسازي علاوه بر دوران بدنه از بالک‎هاي باز شونده در انتهاي بدنه نيز بهره مي‎برند اما در راکت‎هاي فجر-1 و فلق-1 و2 با توجه به برد کم، تنها از دوران بدنه براي پايدارسازي پرتابه در پرواز استفاده مي‎شود.

 اين نکته با توجه به شکل نامتقارن و زاويه‎دار خروجي‎هاي پيشران فلق-2 بيشتر آشکار مي‎گردد.
 

در جدول زير داده‎هاي منتشر شده رسمي توسط وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح راجع به انواع اصلي راکت‎هاي توپخانه‌اي توليد ايران ارائه شده است.

 

همانطور که در جدول مشاهده مي‎شود، راکت‎هاي فلق در دو کاليبر 240 و 333 ميليمتر ساخته شده‎اند که مشابه کاليبر دو راکت فجر-3 و 5 است. از نظر طول بدنه، برد و سرعت دو نمونه فلق بين نمونه‎هاي کوتاه‎برد ديگر يعني فجر-1 و آرش بردکوتاه قرار مي‎گيرند اما ميزان محموله انفجاري فلق-1 بيشتر از کل وزن آرش بردکوتاه است.

دو نمونه راکت فلق که به بردهاي 10 و 10.8 کيلومتر مي‎رسند 50 سانتيمتر اختلاف طول دارند که با در نظر گرفتن تغيير قطر آنها اختلاف حجم داخلي پديد آمده، صرف حمل محموله جنگي و پيشران بزرگتر در فلق-2 شده است.
 

هر دو نمونه راکت‎هاي فلق داراي سرعت مافوق صوت هستند اما بيشترين سرعت فلق-2 با وجود پيشران بزرگ‎تر به دليل جرم و ابعاد بيشتر در حدود 85% سرعت بيشينه فلق-1 است. پيشران سوخت جامد دوپايه اين راکت‎ها به طور متوسط به ترتيب 1.3 و 1.85 ثانيه کار مي‎کنند و بيشترين ارتفاع پرواز قابل دستيابي آنها در زواياي شليک خاص 3500 و 3200 متر است.
 

به طور کلي راکت‎هاي توپخانه‎اي پرکاربرد ايراني از برد 8.3 تا 75 کيلومتر را پوشش مي‎دهند و نمونه دو مرحله‎اي فجر-5 به برد 180 کيلومتر مي‎رسد.

اين راکت‎ها در رده‎هاي برد حدود 20 تا 40 کيلومتر داراي دو نمونه سرجنگي سبک و سنگين هستند و در رده برد 10 کيلومتر با در نظر گرفتن راکت‎هاي فلق-1و2 خلأ قدرت تخريب بالا پر مي‎شود. براي مثال، راکت فلق-2 قدرت تخريبي بين فجر-3 و 5 را در برد کوتاه در اختيار فرماندهان قرار مي‎دهند.

به گزارش مشرق، سرجنگي 50 کيلوگرمي فلق-1 و 117 کيلوگرمي فلق-2 مي‎توانند به ترتيب شعاع تخريب دستکم 100 متر و 200 متر را براي اين دو نمونه راکت ايجاد کنند و در نتيجه براي انهدام محل استقرار دشمن در خطوط مقدم، اين راکت‎ها کارايي بالايي دارند. همچنين مانند ساير راکت‎هاي ايراني امکان نصب فيوزهاي مختلف روي اين راکت‎ها وجود دارد.

با توجه به اينکه بخش مهمي از خطاي راکت‎ها ناشي از پرتابگر آنها است، ايجاد پرتابگر جديد براي راکت‎هاي فلق روي خودروي تاکتيکي ممکن است به دليل کاهش خطاهاي ناشي از عملکرد پرتابگر هم باشد ضمن اينکه خودروي تاکتيکي حامل پرتابگرهاي فلق-1 و 2 قبلاً براي استقرار تسليحات ديگري مانند توپ‎هاي 23 ميليمتري پدافند هوايي نيز مورد استفاده قرار گرفته بود و از قابليت‎هاي حرکتي بالايي در زمين‎هاي ناهموار و مناطق عملياتي برخوردار است.
 

پرتابگرهاي قبلي اين راکت‎ها قابليت چرخش در دو زاويه براي اجراي هدفگيري را داشتند اما از محدوده‎هاي حرکتي پرتابگر جديد روي خودروي تاکتيکي اطلاعي در دست نيست.

علاوه بر تحرک مناسبي که پرتابگر جديد براي راکت‎هاي فلق ايجاد کرده بر خلاف قبل که تنها 3 فروند از يک نوع راکت روي يک وسيله نقليه نصب مي‎شد در پرتابگر جديد، دو فروند از هر دو نوع راکت فلق به کار گرفته شده است. اين امر مي‎تواند به افزايش انعطاف‎پذيري عملياتي متناسب با شرايط نبرد کمک نمايد زيرا به تناسب ارزش هدف مي‎توان هر يک از دو نوع راکت را به کار گرفت.

به علاوه با استفاده از خودروي راهکنشي (تاکتيکي) امکان انتقال هوايي پرتابگر توسط هواپيماهاي ترابري و بالگرد سنگين بيشتر شده و نيز امکان استقرار پرتابگر در نزديک‎ترين نقاط به خطوط دشمن و حتي تا حد توان، نفوذ به داخل محدوده آن براي پوشش دادن مناطق مد نظر نيز بالاتر است. به علاوه تحرک بالاي پرتابگر به حفاظت از آن در برابر واکنش متقابل دشمن نيز کمک مي‎نمايد.

راکت‎هاي فلق با توجه به قدرت تخريب بسيار بالاي خود -در مقايسه با فجر-1 و آرش کوتاه‎برد- از گذشته در کاربردهاي دريايي نيز مورد توجه بوده‎اند. پرتابگر 8 فروندي راکت‎هاي فلق-1 نمونه‎اي از سامانه پرتاب دريايي اين راکت است. اما به نظر مي‎رسد ديگر کاربرد دريايي اين راکت‎هاي قدرتمند در شناور بي‎سرنشين «يا مهدي» باشد.
 

به گزارش مشرق، همانطور که در تصوير بالا ديده مي‎شود پرتابگرهاي سه فروندي اين قايق تندرو با راکت‎هاي فلق-1 يا 2 قابل تطبيق است. با توجه به استحکام شناورهاي دريايي بزرگ و ناوهاي دشمن، اين راکت‎ها با قدرت تخريب بالاي خود مي‎توانند تأثير بالاتري نسبت به راکت‎هاي فجر-1 داشته باشند زيرا ميزان سرجنگي فلق-1 حدوداً 6.33 برابر و سرجنگي فلق-2 تقريباً 14.8 برابر فجر-1 است.

به دليل ابعاد و وزن بالا، راکت‌هاي فلق به تعداد محدود روي اين شناور نصب مي‎شوند و تنها در اسکله قابل بارگذاري در پرتابگر هستند. همچنين وجود تعداد 3 راکت روي شناور يا مهدي در مقايسه با پرتابگرهاي معمول 11 فروندي فجر-1 ايجاب مي‌کند تا براي افزايش احتمال اصابت، قايق تا حد امکان به شناور دشمن نزديک شود که احتمالاً به دليل مخاطرات اين روش، شناور يا مهدي به صورت بدون سرنشين و کنترل از راه دور مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

خانواده گسترده راکت‎هاي سطح به سطح ايراني در گونه‎هاي مختلف با برد، قدرت تخريب و پرتابگرهاي متنوع به طور مؤثري براي ايجاد حجم آتش بالا در اختيار يگان‎هاي عملياتي قرار دارند و جنگ‎هاي گذشته از سال‎هاي دفاع مقدس تا مقابله با گروهگ پژاک توسط نيروي زميني سپاه و ايستادگي در برابر تجاوزهاي رژيم صهيونيستي در لبنان و غزه و درگيري‌هاي پس از آن در منطقه گوياي تأثير اين راکت‌ها در صورت به کار رفتن در طرح نبرد مناسب است.

منبع. مشرق

دریافت کد اوقات شرعی