کد مطلب: 79705
رونمايي از موشک شفق؛ نيش جديد کبراهاي ايراني +عکس
تاریخ انتشار : 1393/01/01
نمایش : 1245
به گزارش سلام لردگان - افزايش توان عملياتي بالگردهاي رزمي همواره مورد توجه نيروهاي مسلح کشورمان بوده است. اين امر با رشد و توسعه صنعت دفاعي ايران خصوصاً در زمينه سامانههاي شناسايي و تسليحات موشکي ارزش بيشتري نيز يافته است به طوري که شاهد به کار گيري انواع سامانههاي الکترواپتيکي پايدار شده، سامانههاي هشدار دهنده و فريب دهنده و سلاحهاي جديد روي بالگردهاي مختلف کشور در قالب پروژههاي مختلفي بودهايم.
در اين گزارش به معرفي دو نمونه از جديدترين تغييرات در تنوع تسليحاتي بالگردهاي کشور ميپردازيم.
تجهيز بالگرد کبرا به موشک هوا به سطح جديد
بالگرد «AH-1 کبرا» که ميتوان آن را يکي از مشهورترين بالگردهاي رزمي جهان دانست از تأثيرگذارترين ادوات رزمي در دوران 8 ساله جنگ تحميلي عراق عليه ايران نيز بوده است.
اين واقعيت سبب شد تا علاوه بر تلاش براي بازسازي تمامي کبراهاي هواپيمايي نيروي زميني (هوانيروز) ارتش جمهوري اسلامي ايران که از نمونه AH-1J هستند پروژههايي نيز براي توليد و بهينهسازي اين بالگرد در صنعت دفاعي کشور اجرا شود. بالگردهاي 2091، تيزتک و توفان نمونههايي از اين پروژهها هستند.
به طور کلي، توپ سه لوله 20 ميليمتري چرخان، پرتابگرهاي 7 و 19 فروندي راکتهاي 70 ميليمتري (2.75 اينچي) هايدرا و موشک ضد زره هدايت سيمي تاو مجموعه سلاحهاي اين بالگرد را تشکيل ميدادند. اما افزايش قابليتهاي عملياتي اين بالگرد مؤثر، ريشه در دوران جنگ تحميلي دارد که بارزترين نمونه آن را ميتوان به کار گيري موشک هوا به سطح هدايت اپتيکي «AGM-65 ماوريک» توسط اين بالگرد دانست.
پرواز بالگرد کبرا مجهز به موشک ماوريک در دوران جنگ تحميلي
اين موشک که بر روي جنگنده بمبافکنهاي «F-4E فانتوم» نيروي هوايي ارتش (نهاجا) براي نبردهاي دريايي و برخي مأموريتهاي زميني استفاده ميشد براي اولين بار در جهان روي کبراهاي هوانيروز نصب شده و پس از آزمايش در عملياتهاي مختلفي از آن استفاده شد. به عنوان مثال در عمليات فتح المبين، 11 فروند موشک ماوريک توسط کبراها شليک شد که عملکرد مطلوبي را نيز ثبت نمود.
لازم به ذکر است که آمريکاييها نيز در 1990 آزمايشهايي براي شليک ماوريک از سوپرکبراهاي خود ترتيب دادند.
پس از جنگ تحميلي يکي از بهسازيهاي اجرا شده روي اين بالگرد، افزودن به تنوع تسليحات قابل حمل آن بود. استفاده از موشکهاي ضد زره ايراني توفان-2 و ساير نمونههاي توسعه يافته آن، تلاشهايي براي به کار گيري موشکهاي دوشپرتاب سطح به هوا به عنوان سلاح هوا به هوا و نيز موشک هوا به هواي بردکوتاه «AIM-9 سايدويندر» از جمله بهسازيهاي تسليحاتي روي اين بالگرد بودهاند.
هر چند اطلاعي از عملياتي شدن اين دو نوع موشک روي کبرا در ايران منتشر نشده اما از تجهيز اين بالگرد به سايدويندر دستکم دو تصوير توسط ارتش منتشر شده که نحوه نصب موشک و ميزان فضاي باقي مانده براي ساير تسليحات در آن مشخص است.

موشک سايدويندر زير بال کبراي هوانيروز
موشک سايدويندر هم به عنوان موشک هوا به هوا و هم در نقش ضد رادار در گونه «AGM-122 سايدآرم» روي کبراهاي آمريکايي آزمايش و استفاده شده است. سوپرکبراهاي سپاه تفنگداران نيروي دريايي آمريکا علاوه بر اينکه به واسطه بهسازيهاي مختلف توان حمل بار بيشتري دارند، با برخورداري از بالهاي بزرگتر، فضاي بيشتري نيز براي حمل تسليحات بيشتر دارند؛ نکتهاي که اگر در کبراهاي ايراني نيز لحاظ شود امکان حمل تسليحات بيشتر (با توجه به ميزان وزن محموله قابل حمل توسط اين بالگرد) فراهم خواهد شد.
موشک سايدويندر روي بالگرد AH-1Z در جايگاه سر بال
موشک ضد رادار سايدآرم زير بال کبرا
به گزارش مشرق، در ادامه روند افزايش تنوع تسليحاتي کبرا در ايران در جريان تحويل 20 فروند بالگرد بازسازي و تعمير شده توسط شرکت پشتيباني و نوسازي بالگردهاي ايران موشکي جديد به نام شفق بر روي يک بالگرد کبرا نمايش داده شد که در قالب پروژه افتخار-1 به ثمر رسيده است.
شفق، موشکي هوشمند است که با استفاده از جستجوگر IIR روي هدف خود قفل ميکند و با برد 8 تا 10 کيلومتر، سرعت آن 2 تا 2.7 ماخ است. بنا بر اطلاعات منتشر شده اين موشک 60 کيلوگرمي توانايي نفوذ 1 تا 1.5 متر در انواع زره تانک و شناور را داشته و دقت اصابت آن 30 سانتيمتر مربع در فاصله 10 کيلومتر است.
موشک شفق نصب شده روي کبراي هوانيروز
از مهمترين مزيتهاي اين موشک سهولت در به کار گيري و عدم نياز به ايستايي بالگرد در مقابل هدف بوده که نشان دهنده قرار گيري آن در رده موشکهاي شليک کن و فراموش کن است.
با توجه به اينکه هنوز پيرامون برخي از موشکهاي جديد کشور اطلاعات کافي منتشر نشده به نظر ميرسد شفق يکي از اولين موشکهاي بومي باشد که از جستجوگر تصويري فروسرخ (IIR) استفاده مينمايد. اين نوع جستجوگر، قابليت ردگيري اهداف زرهي و شناوري را از تمام زوايا دارد، از مقاومت نسبتاً بالايي نسبت به اخلال(جمينگ) و فريب برخوردار بوده و حساسيت بسيار بهتري در تشخيص اهداف دارد.
همچنين برخلاف جستجوگرهاي اپتيکي مرئي که تنها در روز و شرايط آب و هوايي مساعد قابليت فعاليت دارند جستجوگر تصويري حرارتي در شب و شرايط نامساعد با درصدي کاهش برد توان عمليات دارد.
جديدترين حسگرهاي فروسرخ تصويري قابليت تشخيص در محدودههاي متنوع امواج فروسرخ را دارند و در نتيجه به اين دليل و نيز افزايش هوشمندي پردازشگرهاي ديجيتال، امکان مقابله با آنها بسيار دشوار شده است.
بسياري از حسگرهاي جديد تصويري فروسرخ در محدوده طول موج متوسط فروسرخ (MWIR) يا بلند فروسرخ (LWIR) کار ميکنند تا تابش فروسرخ اجسام را به راحتي از نور مرئي تشخيص دهند.

تصوير فروسرخ از يک هدف دريايي در فاصله 4 کيلومتري
از اين فناوري در سامانههاي مختلفي با مأموريتهاي شناسايي، ردگيري اهداف، سامانههاي کنترل آتش و حسگر موشکها استفاده ميشود. در موشکهاي بهرهمند از جستجوگر تصويري فروسرخ، دادههاي تصويري حسگر از طريق خط ارتباط داده به سامانه پرتاب نيز منتقل ميشود. از اين نوع جستجوگر دستکم در يکي از پروژههاي هدايتپذير کردن راکت هايدرا-70 (LOGIR) در دنيا نيز استفاده شده و موشک شفق و تجارب حاصل از آن ميتواند مقدمهاي براي هدايتپذير نمودن اين راکتهاي پرکاربرد در ايران نيز باشد.
با استفاده از يک پايگاه اطلاعات ذخيره شده در موشک ميتوان با بهرهگيري از توانمنديهاي تحليل تصوير، هوشمندي بالايي براي موشک در انتخاب اهداف و تغيير آنها به صورت خودکار (در صورت الزام در شرايط نبرد) هم فراهم نمود.
ميزان تشخيص اهداف با تصاوير قابل تهيه با جستجوگر IIR
لازم به ذکر است سامانه هدايت بر اساس تصوير فروسرخ يکي از انواع روشهاي مورد استفاده در نسل سوم هدايت در موشکهاي ضد زره يعني هدايت به سبک «شليک کن-فراموش کن» هستند. هلفاير (مدل L) با هدايت راداري موج ميليمتري، جاولين با هدايت تصويري فروسرخ از جمله موشکهاي نسل سومي هستند که عملکرد شليک کن-فراموش کن داشته و البته از جستجوگرهاي مختلفي استفاده مينمايند.
در نسل اول هدايت موشکهاي ضد زره مانند ماليوتکا از روش «فرمان به خط ديد دستي»، غيرخودکار يا MCLOS (Manual Command to Line-Of-Sight) و در نسل دوم هدايت از روش «فرمان به خط ديد نيمه خودکار» يا SACLOS (Semi-Automatic Command to Line-Of-Sight) استفاده ميشود که موشکهاي تاو، ميلان و حتي کورنت در اين دسته قرار مي گيرند.
به گزارش مشرق، با روش "شليک کن-فراموش کن" بالگرد از ردگيري هدف (و موشک) تا لحظه اصابت موشک بينياز شده که براي بقاپذيري آن در ميدان نبرد بسيار مفيد است. همچنين امکان درگيري با تعداد هدف بيشتري در بازه زماني يکسان در مقايسه با استفاده از موشکهاي نسل دوم فراهم ميشود.
کاملاً پيدا است که شفق بر پايه موشک «شهاب ثاقب» ساخته شده و اين موشک نيز بر پايه کروتالهاي غنيمتي از عراق يا اف-ام-80هاي خريداري شده از چين توليد گرديده. شهاب ثاقب موشکي با جرم حدوداً 84 کيلوگرم با 13.5 کيلوگرم سرجنگي ترکشي است که به واسطه پيشران سوخت جامد خود به بيشينه سرعت 740 متر بر ثانيه ميرسد. برد اين موشک در حالت سطح به هوا به 8.8 تا 11 کيلومتر در برابر اهداف مختلف ميرسد.

موشک سطح به هواي شهاب ثاقب
شفق براي اولين بار در بازديد رئيس جمهور از وزارت دفاع مشاهده شد. اين موشک در حالي در جايگاه زير بدنه پهپاد رزمي کرار نصب شده بود که پوشش فلزي با دماغه پهن (Blunt) بخش جلويي آن را شکل داده و نوع حسگر آن قابل تشخيص نبود. اما موشک نمايش داده شده زير بال بالگرد کبرا داراي يک پوشش شفاف در بخش جلويي خود است که بخش فلزي را در بر گرفته.
در خود اين بخش فلزي نيز تغييراتي نسبت به قبل مشاهده ميشود از جمله تفاوت شکل آن در ناحيه نزديک به محل اتصال به بدنه موشک نسبت به نمونه ديده شده به همراه کرار و نيز ايجاد فضايي دريچه مانند، براي قرار گيري حسگر IIR در بخش جلويي آن. متأسفانه اطلاعاتي در باره پيکربندي نهايي موشک شفق منتشر نشده است.
موشک شفق در بازديد رييس جمهور از وزارت دفاع (تصوير بالا) و در مراسم تحويل بالگردها (تصوير پائين)
يکي ديگر از ابهامات فعلي پيرامون اين موشک که از مقايسه آن با شهاب ثاقب به راحتي قابل تشخيص است حذف شدن بالکهاي کنترلي موجود در دماغه شهاب ثاقب در شفق است.
شهاب ثاقب موشکي کانارد-کنترل است در حالي که با حذف اين بخش در شفق و عدم مشاهده عملگرهاي آيروديناميکي در آن، نحوه کنترل اين موشک براي تصحيح مسير نامشخص است. امکان استفاده از کنترل بردار رانش (TVC) به دليل زمان کوتاه سوزش موتور سوخت جامد اين موشک و مدت زمان پرواز بيش از 10 ثانيهاي آن (در صورت يکسان بودن مشخصات پيشران شفق با شهاب ثاقب) نيز منتفي به نظر ميرسد.
با توجه به تفاوت شکل دماغه شفق با شهاب ثاقب کاهش سرعت بيشينه آن به ميزان اعلام شده 2 برابر سرعت صوت منطقي خواهد بود. شهاب ثاقب با برخورداري از شعاع دماغه بسيار کم که عملکرد آيروديناميکي نزديک به دماغههاي نوک تيز دارد براي توليد کمترين ميزان پسا طراحي شده اما دماغه پهن شفق که ناشي از فضاي لازم و شکل حسگر تصويري فروسرخ است پساي بيشتري توليد مينمايد.
بنا بر اين با وجود کاهش وزني حدود 28.5 درصدي شفق نسبت به شهاب ثاقب کاهش سرعت بيشينه آن به 2 ماخ قابل توجيه است. بيشترين سرعت 2.7 ماخ موشک شفق نيز ميتواند مربوط به حالت شليک آن از بيشترين ارتفاع و سرعت ممکن مثلاً با شليک آن از پهپاد کرار باشد.
نکته مهم ديگر در مورد موشک شفق نوع و ميزان سرجنگي آن است. سرجنگي ترکشي 14 کيلوگرمي شهاب ثاقب که با فرمان فيوز مادون قرمز عمل ميکند براي انهدام اهداف هوايي طراحي شده اما با توجه به مأموريت متفاوت شفق که نفوذ در زره خودروهاي زرهي مانند تانک و شناورها است نياز به سرجنگي مخصوص و فيوز مناسب مانند خرج گود و فيوز تأخيري است.
به گزارش مشرق، يکي از موارد مهم در پرونده موشک شفق به کار گيري آن روي پهپاد موتور جت و رزمي کرار است.
اين موشک با استفاده از يک ريل پرتاب متفاوت با نمونه مورد استفاده در بالگرد کبرا در جايگاه زير بدنه کرار نصب شده. کرار که قابليت دستيابي به بيشينه سرعت بالاتر از 900 کيلومتر بر ساعت را دارد توانايي حمل تعداد بيشتري از اين موشک 60 کيلوگرمي را داشته که در مأموريتهاي رزمي ضد شناور و ضد اهداف محافظت شده ميتواند بسيار مفيد باشد. بالگرد کبرا هم از نظر وزني امکان حمل تعداد بيشتر از 2 فروند فعلي از اين موشک را دارد.

موشک شفق زير بدنه پهپاد کرار
موشک شفق زير بال بالگرد کبرا
برد 8 تا 10 کيلومتري شفق امنيت بالايي براي هواگرد حامل آن در مقابل سامانههاي پدافند هوايي توپخانهاي، موشکهاي دوشپرتاب و برخي از موشکهاي سطح به هواي بردکوتاه ايجاد مينمايد. سرعت بالاي اين موشک نيز مدت زمان پرواز آن را با توجه به بيشينه برد در حد مناسبي نگاه ميدارد.
صرف نظر از وضعيت توليد شفق سلاحهاي موشکي ديگري نيز در بين توليدات داخلي وجود دارند که قابليت به کار گيري در بالگرد کبرا را دارند. موشکهاي کوتاه بردي مانند کوثر با جرم 120 کيلوگرم (که حدود 30 کيلوگرم آن مربوط به سرجنگي است) و برد 25 کيلومتر و نيز موشک ظفر از جمله اين سلاحها هستند. امروزه گونه دريايي بالگرد شاهد285 هم به موشک کوثر مجهز است که البته براي هدفيابي اوليه يک رادار کوتاه برد نيز روي اين بالگرد نصب شده است.
موشک کوثر نصب شده روي بالگرد شاهد285
لازم به ذکر است موشک کوثر در انواع مختلف خود از جستجوگرهاي متنوعي شامل راداري و اپتيکي بهره ميبرد که به کار گيري گونه اپتيکي آن (در صورت عملياتي بودن) نياز به استفاده از تجهيزات کمتري در بالگرد کبرا دارد. به علاوه با توجه به سوابق استفاده از موشکهاي ضد رادار روي بالگرد در آمريکا و گسترش بسيار زياد سامانههاي پدافند هوايي کوتاه برد در ساليان اخير به کار گيري يک موشک ضد رادار کوتاه برد روي بالگرد کبرا نيز ميتواند مورد توجه قرار گيرد.
در جريان تحويل 20 فروند بالگرد بازسازي و تعمير شده به نيروهاي مسلح يک فروند بالگرد AB-212 متعلق به هوادرياي نيروي دريايي ارتش نيز مشاهده شد که تحت پروژهاي به نام شاهين به يک قبضه تيربار تک لوله 12.7 ميليمتري دشکا و يک پرتابگر 7 فروندي راکتهاي هايدرا مجهز شده است.
پيش از اين نيز تصويري از يک فروند بالگرد 214 هوانيروز مجهز به همين ترکيب سلاح ديده شده بود اما با توجه به سابقه حمل سلاح موشکي توسط بالگرد سبک وزن 212 اين تغيير ترکيب تسليحاتي مهم به نظر ميرسد.
تيربار نصب شده روي بالگرد 212 هوادريا در پروژه شاهين
پرتابگر 7 فروندي راکت و قبضه تيربار در بالگرد 214
بالگردهاي 212 هوادريا از زمان تحويل (پيش از انقلاب اسلامي) به موشکهاي هوا به سطح AS-12 مجهز بودند که براي پشتيباني از عملياتهاي آبي خاکي کاربرد کمتري دارد. در مقابل، تيربار و راکت سلاحهايي هستند که براي پشتيباني سبک و ايجاد حجم آتش محدود در عمليات انتقال هوايي نيروهاي تکاوري بسيار مناسب هستند.
شليک موشک AS-12 از بالگرد 212 هوادريا
اين ترکيب سلاح يعني راکت و تيربار در پيشرفتهترين گونه بالگرد 212 يعني UH-1Y در سپاه تفنگداران دريايي آمريکا نيز ديده ميشود. در اين بالگرد انواع پرتابگرهاي 7 و 19 فروندي راکت هايدرا به علاوه تيربارهاي تک لوله 12.7 ميليمتري و تيربار چرخان (گتلينگ) 6 لول 7.62 ميليمتري (در نمونه UH-1N) قابل به کار گيري است که با يک سامانه الکترواپتيکي پايدار شده نصب شده در دماغه بالگرد نيز براي شناسايي و هدفيابي اوليه پشتيباني ميشوند.
شليک از راکت انداز 19 فروندي توسط بالگرد UH-1Y
گتلينگ 7.62 ميليمتري، راکت انداز 7 فروندي در پهلو و سامانه الکترواپتيکي زير دماغه بالگرد UH-1N
البته براي عملياتهاي تهاجمي سنگين در کنار بالگرد فوق از «AH-1W سوپرکبرا» و نمونه جديدتر آن، «AH-1Z وايپر» در آمريکا استفاده ميشود، ترکيب بالگردهاي ترابري سبک و بالگرد تخصصي تهاجمي ترکيبي است که جاي آن در هوادرياي ارتش با توجه به گسترش تعاريف مأموريتي آن خالي به نظر ميرسد. لازم به ذکر است بالگردهاي دريايي ميل-171 نيروي دريايي سپاه (ندسا) نيز قابليت تجهيز به تيربار، راکتانداز و موشکهاي ضد کشتي دوربرد نور و قادر را براي شرکت در عملياتهاي مختلف دارند.
ميل-171 ندسا مسلح به تيربار و راکتانداز
تجهيز بالگردهاي 212 هوادريا به تيربار و راکتانداز نيز مقدمه خوبي براي ايجاد تنوع تسليحاتي روي اين بالگرد و تجهيز به سلاحهاي ديگر است. در واقع اين بالگردها نيز ميتوانند به موشکهاي ضد کشتي کروز مانند کوثر، ظفر و حتي نصر مجهز شوند که اثربخشي آنها هرگز با AS-12 قابل مقايسه نخواهد بود. همچنين امکان استفاده از راکتاندازهاي بزرگتر 19 فروندي و تيربارهاي چندلوله چرخان مانند اخگر نيز همانند نمونه آمريکايي در اين بالگرد وجود خواهد داشت.
تجهيز بالگردهاي مختلف هوادريا به موشکهاي ضد کشتي با توجه به مشاهده عملکرد بالگردهاي سوپرفريلون با موشک اگزوست در اختيار عراق در نبردهاي ضد کشتي در دوران جنگ تحميلي براي نداجا بسيار روشن است به طوري که پس از جنگ تحميلي شاهد اجراي پروژههايي همچون ساخت موشک «فجر دريا» (ترکيبي از موشک سيکيلر با جستجوگر تصويري موشک ماوريک) و شليک آن از بالگردهاي دريايي «SH-3D سيکينگ» در نداجا بودهايم؛ بالگردي که همچنان از توان بالقوه بالايي براي تجهيز به موشکهاي ضد کشتي جديد ساخت داخل برخوردار است.
بالگرد سيکينگ هوادريا مجهز به موشک فجر دريا
به گزارش مشرق، کارايي بالاي همين ترکيب سبب شده تا بالگردهاي سبک «AB-206 جت رنجر» نيز در نيروي دريايي سپاه به موشک کروز برد کوتاه تا متوسط و 350 کيلوگرمي نصر مجهز شوند. اين بالگردها عملاً مانند سکوهاي متحرک شليک موشک عمل کرده و با قابليت آغاز عمليات خود از هر نقطه، امکان اجراي عمليات مؤثر ضد کشتي را دارند. به علاوه با پرواز اين بالگردها در محدوده برد پروازي قابل دستيابي امکان ايجاد اولين خط دفاع موشکي ضد کشتي در فواصل دورتر از ساحل توسط خود نيروهاي دريايي ممکن ميشود؛ عملياتي که کاملترين شکل آن توسط جنگندههاي نيروي هوايي اجراء ميگردد.
همچنين در مأموريتهاي آبهاي دور، ناو رزمي حامل بالگرد به واسطه تجهيز آن به موشک ضد کشتي يا اژدرهاي سبک امکان درگيري با دشمن را در مواقع لزوم و به تناسب الزامات راهکنشي (تاکتيکي) خواهد داشت.
بالگرد 206 ندسا مجهز به موشک کروز نصر
روند افزايش توان عملياتي ناوگان عظيم بالگردي کشور که با ايجاد ترکيبي همگون از سامانههاي جديد شناسايي و هدفگيري و تسليحات متنوع، متناسب با مأموريتهاي گوناگون در کنار تلاش شبانهروزي براي تعمير و بازسازي بالگردها پيگيري ميشود يقيناً در آينده نيز منجر به معرفي دستاوردهاي جديد و افتخارآميز ديگري خواهد بود.
اين مجموعه اقدامات به علاوه پروژههاي ملي براي ساخت بالگردهاي مورد نياز با طراحي بومي گوياي عزم راسخ متخصصان صنعت دفاعي کشور در ارتش، سپاه و وزارت دفاع براي آمادگي کامل نيروهاي مسلح براي دفاع همه جانبه از انقلاب و سرزمينمان ايران است.
منبع. مشرق