به گزارش سلام لردگان، به نقل از خبرگزاري فارس، «محمد جواد ظريف» وزير امور خارجه ايران 7 دسامبر [شنبه 16 آذر] مصاحبه مفصلي را با مجله تايم انجام داد. اين مصاحبه توسط «رابين رايت» نويسنده و متخصص امور ايران انجام شد که به موضوعات مختلفي اشاره دارد.
در ادامه سوالات و جواب‌هاي اين مصاحبه ارائه مي‌شود.
سوال: بزرگترين اختلافات ميان ايران و شش قدرت بزرگ در رسيدن به يک توافق دائمي چه بود؟ مهمترين موضوعات و موانع چه بوده است؟
پاسخ: چندين موضوع وجود دارد. اول حذف تمامي تحريم‌ها چه تحريم‌هاي شوراي امنيت و چه تحريم‌هاي ملي و چندجانبه خارج از سازمان ملل است و دوم اين موضوع که ايران داراي يک برنامه غني‌سازي باشد.
دو عنصر براي توافق نهايي وجود دارد. اينکه چگونه ما توافق نهايي را شکل دهيم که شامل تمامي اين عناصر باشد موضوع مذاکرات بوده است. دو عضو ديگر، روسيه و چين، ممکن است نگراني‌هايي داشته باشند اما آنها اطمينان بيتشري درباره ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ما دارند.
سوال: پس موانع‌ها چه هستند؟
جواب: من هيچ موانعي نمي‌بينم. بلکه من معتقدم که اين سرراست است. ما مي‌توانيم به يک توافق برسيم اما برخي زمينه‌ها هستند که سخت‌تر از ديگر زمنيه‌ها هستند. يکي از زمينه‌ها ممکن است اين باشد که چگونه مي‌توانيم اين اطمينان را حاصل کنيم که [سايت توليد آب سنگين] اراک صلح‌آميز باقي خواهد ماند. اين قصد ما است که اين سايت منحصرا صلح‌آميز باقي بماند اما چگونه ما اطمينان‌هاي لازم را فراهم کنيم که اين صلح‌آميز باقي بماند يکي از زمينه‌هاي سخت‌تر است.
سوال: چرا شما به اراک نياز داريد؟
پاسخ: چرا ما به اراک نياز داريم؟ چون ما به توليد راديوايزوتوپ‌ها براي مقاصد درماني نياز داريم و حتي اراک به تنهايي نيز براي ما کافي نيست. اين فناوري است که براي ما فراهم شده است. برخي معتقدند که ما اين فناوري را انتخاب کرديم چون گزينه‌هاي ديگري را فراهم مي‌کند. اين اشتباه بدي است.
شما اينگونه مي بينيد که بايد به برنامه هسته‌اي ايران از ديدگاه انکار ديده شود، واقعيتي که ايران از دسترسي به فناوري منع شود و ما تلاش داريم از به هر چيزي که براي ما فراهم شده استفاده کنيم و اين فناوري براي ما فراهم شده است و ديگر فناوري‌ها فراهم نشده است و ما سرمايه‌گذاري زيادي در زمينه منابع انساني و در زمينه منابع مواد انجام داديم و ما تقريبا به پايان بازي دستيابي به رآکتور تحقيقاتي براي عملياتي شدن به صورت واقعي دست يافته‌ايم. بنابراين در اين بازي خيلي دير است که برخي بيايند و به ما بگويند که ما نگراني‌هايي داريم که بدان توجه نشده است. ما بايد راه‌حل ها را بيابيم. ما معتقديم که راه‌حل علمي براي اين وجود دارد و ما آماده‌ايم که آن را مورد بررسي قرار دهيم که اين يکي از سخت‌ترين موضوعات خواهد بود.
سوال: آيا شما تمايل داريم که سطحي از غني‌سازي را بپذيريد که فقط براي تاسيساتي است که ايران ساخته است؟
پاسخ: ما اقداماتي را خواهيم پذيرفت که اين اطمينان را ايجاد کند که برنامه هسته‌اي ما منحصرا صلح‌آميز باقي خواهد ماند اما بقيه بايد با حسن نيت در مذاکرات تصميم‌گيري شود. ما هيچ قصدي براي توليد تسليحات يا برنامه‌هايي براي مواد قابل شکافت نداريم ما اين موضوع را در منافع خود يا در دکترين امنيتي خود نمي‌بينيم.
سوال: چشم‌اندازها در اين باره که ايران بخشي از گفت‌وگوهاي ژنو درباره سوريه خواهد بود، چيست؟
پاسخ: اگر ايران بدون پيش‌شرط دعوت شود آنگاه ايران در اين گفت‌وگوها مشارکت خواهد کرد. من معتقدم آنها در صورتي ايران را دعوت خواهند کرد که تمايل داشته باشند دست‌هاي کمک دهنده‌اي را براي يافتن راه‌حلي در تراژدي سوريه داشته باشند و اگر تصميم بگيرند که ايران را دعوت نکنند به زيانشان خواهد بود. ايران معتقد است آن چيزي که در سوريه در حال روي دادن است تاثير بزرگي بر آينده منطقه ما و آينده فراتر از منطقه خواهد داشت. چون ما معتقديم در صورتي که اختلافات فرقه‌اي که برخي در تلاش براي دميدن آن در سوريه هستند به مهمترين موضوع تبديل شود، آنگاه اين موضوع ديگر هيچ مرزي نمي‌شناسد و به آن سوي مرزهاي سوريه خواهد رفت و به آن سوي مرزهاي اين منطقه کشيده مي‌شود و شما مي‌توانيد تاثيرات آن را در خيابان‌هاي اروپا و آمريکا نيز بيابيد.
سوال: آيا شما يا هر ديپلمات ايراني ديگر درباره موضع ايران درباره سوريه با ديپلمات‌هاي آمريکايي صحبت کرده است؟
پاسخ: نه اين کار را انجام نداده‌ايم به جز يک اشاره بسيار بسيار مختصر در اولين ديدار من با «جان کري» وزير امور خارجه آمريکا به اين موضوع پرداخته شد.
سوال: آيا فکر مي‌کنيد اين موضوع امکان‌پذير باشد که طرف‌هاي مختلف درگيري سوريه و گروه‌هاي خارج نشين اين درگيري بتوانند زمينه‌اي مشترک بيابند؟
پاسخ: اين به مردم سوريه ارتباط دارند که در اين باره تصميم‌گيري کنند. ما فقط مي‌توانيم کمک کنيم و من فکر نمي‌کنم که ايران مانعي براي يک راه‌حل سياسي در سوريه باشد. ما منافع زيادي در کمک کردن به روند در جهتي صلح‌آميز، داريم. ما قانع شده‌ايم کاملا قانع شده ايم که هيچ راه‌حل نظامي در سوريه وجود ندارد و نياز به يافتن راه‌حلي سياسي در سوريه وجود دارد. در صورتي که بخواهيم از ايجاد يک خلأ جلوگيري کنيد، انواع نتايجي که ما در حال صحبت کردن درباره آن هستيم و منظور من اين است در صورتي که بخواهيد از افراطي گري در اين منطقه ممانعت کنيد، در صورتي که بخواهيد مانع از آن شويد که سوريه به منطقه‌اي براي پرورش افراطي‌گري شود که از سوريه به طور اساسي به عنوان سکويي براي حمله به ديگر کشورها نظير لبنان، عراق، اردن، عربستان سعودي و حتي ترکيه استفاده شود، اين کشورها مستعد موجي از افراطي‌گري است که مي‌تواند ريشه‌هاي خود را در سوريه بيابد. ادامه اين تراژدي در سوريه مي‌تواند تنها به ايجاد زمينه‌اي بهتر براي افراطي‌هايي شود که از اين موضوع به عنوان توجيه و فراهم کردن زمينه براي فعاليت‌هاي مشابه در ديگر مناطق استفاده مي‌کنند.
سوال: آيا ايران قصد دارد طرف «بشار اسد» [رئيس جمهور سوريه] را بگيرد؟
پاسخ: ما طرف ثبات و راه‌حل در سوريه را مي‌گيريم. اما در پايان، ما قصد نداريم تصميم بگيريم که چه کسي در سوريه حکمراني مي‌کند اين مردم سوريه هستند که بايد تصميم بگيرند. ما پيشنهاد داده‌ايم که ما نبايد نقشي را ايفا کنيم که مردم سوريه بايد آن را ايفا کنند.
سوال: ما شنيده‌ايم که شما همچنان با مواضع سختي در [ميان کشورهاي] خليج [فارس] مواجه هستيد و عربستان سعودي حتي نخواسته با شما ديدار کند.
پاسخ: استقبال خوبي از من از سوي تمامي کشورهاي حاشيه خليج فارس که من [در سفر اخير] از آن ديدار کردم، به عمل آمد. من مذاکرات بسيار مثبتي درباره موضوعات منطقه‌اي داشتم. واقعيت آن است که تمامي آنها از توافقنامه ژنو استقبال کردند و حقيقت آن است که تمامي آنها اين توافقنامه را براي توسعه امنيت و همکاري در منطقه مثبت تلقي کردند. واقعيت آن است که تمامي آنها انتظار فصلي جديد در روابط ميان ايران و کشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس دارند و اين براي من بسيار دلگرم کننده است.
درباره عربستان سعودي، من به آنها اشاره داشتم که آماده رفتن به عربستان سعودي هستم. ديدارها سازماندهي شده بوده اما مشکلي با ديدارها بوجود آمد. ما نتوانستيم همه ديدارهايي که بايد انجام مي‌شد را سازماندهي کنيم. [بنابراين] ما تصميم گرفتيم در زماني که مناسب‌تر است به آنجا برويم. اين به معناي اختلاف سياسي ميان ايران و عربستان سعودي نيست. ما هم اکنون اختلافاتي داريم. در هر خانواده‌اي شما اختلاف ديدگاه داريد حتي بين خواهران و برادران. و ما همه داراي اين اختلافات هستيم. موضوعاتي هستند که ما ديدگاه‌هاي متفاوت، رويکردهاي مختلف، استراتژي‌هاي مختلف و تاکتيک‌هاي مختلف داريم. اين بدان معنا نيست که آنها آماده ديدار با من نبودند.
سوال: اما شما به تعميق فاصله فرقه‌اي در منطقه‌اي که اختلافات ميان ايران و عربستان سعودي به آن شکل داده، اشاره کرديد.
پاسخ: ما هر دو داراي افرادي از هر دو فرقه [شيعه و سني] در ميان مردم خود هستيم و اين به نفع ما است که مانع اين شده و روابط صميمي و برادرانه ميان گروه‌هاي مختلف اسلامي داشته باشيم. بنابراين براي ايران و عربستان سعودي مهم و بسيار چشمگير است تا به تفاهم مشترکي درباره چگونگي ممانعت از اين موضوع و عدم شکل دادن به اين اختلافات مذهبي برسيم.
سوال: شما در داخل با چه مخالفت‌هايي درباره توافق ژنو مواجه شديد؟ و شما چه اقدامي در اين باره انجام داديد؟
پاسخ: مهمترين مخالفتي که در اينجا بوده ناشي از فقدان اعتماد است چون ما يک گذشته‌اي که بتوان بر آن [اعتماد] را بسازيم نداشتيم. يک مانع رواني براي فعل و انفعال وجود داشت که ما بايد بر آن فائق آييم. دليل اصلي براي مخالفت آن بود که آنها معتقدند که غرب و بويژه آمريکا صادق نيست و به دنبال دستيابي به يک توافق نيست. آنها معتقدند که آنها [آمريکا] تلاش مي‌کنند تا از مکانيزم مذاکرات براي منحرف کردن روند و يافتن بهانه‌اي جديد استفاده کنند و برخي اظهاراتي که بيرون از واشنگتن مطرح مي‌شد نيز به آنها هر دليلي را براي نگران شدن مي‌داد. هم اکنون مي‌دانيم که واشنگتن در حال تغذيه حوزه‌هاي انتخاباتي مختلف است و در تلاش براي مخاطب قراردادن اين حوزه‌ها است. اما در ايران اينطوري نيست. ما معتقديم که دولت آمريکا بايد به کلمات خود پايبند باشد و بايد به آن چيزي که در ژنو اعلام کرده چه بر روي کاغذ و چه در مذاکراتي که انجام شده متعهد باشد.
سوال: بعد از همه اين مذاکرات، آيا شما چشم اندازي براي همکاري با آمريکا در ديگر موضوعات از جمله افغانستان متصور مي‌شويد؟
پاسخ: ما بايد منتظر بوده و شاهد باشيم که آيا رفتاري که در اين شرايط از مذاکرات و اجراي توافقات درباره موضوع هسته‌اي انجام شده اعتماد لازم براي حرکت در ديگر زمينه‌ها را فراهم خواهد کرد يا خير.
سوال: آيا هم اکنون هيچگونه اختلافي ميان ايران و آمريکا و پس از گفت‌وگوهاي ژنو و پس از آنکه روند آغاز شده، وجود دارد؟
پاسخ: اگر به اين عنوان که اين مذاکرات را براي ايجاد اعتماد بدانيم، معتقدم که در اين روند بسيار موفق نبوده است چون مذاکرات با اظهارات عمومي همراه بود که تفاوت چنداني با اظهاراتي که پيش از گفت‌وگوها انجام مي‌شد، نداشت. اساسا امروز و در اين زمان مذاکرات محرمانه‌اي وجود ندارد و همه چيز در فضايي باز انجام مي‌شود. شما نمي‌توانيد شنوندگان خود را انتخاب کنيد و اين يکي از زيبايي‌ها جهاني سازي و يکي از خطرات جهاني سازي است. زماني که «جان کري» وزير امور خارجه در کنگره آمريکا صحبت مي‌کند افراد بسيار محافظه‌کار در ايران نيز صحبت‌هاي وي را مي‌شنوند. بنابراين اين بسيار مهم است که درباره چيزي که مي گوييم مراقب باشيم چون ديگران نيز مي‌شنوند و نتايج خود را برداشت مي‌کنند.
سوال: در صورتي که کنگره آمريکا تحريم‌هاي جديدي را عليه ايران اعمال کند حتي اگر اين تحريم‌ها طي شش ماه عملي نشود، چه اتفاقي خواهد افتاد؟
پاسخ: همه توافق مي‌ميرد. ما دوست نداريم که تحت اکراه و اجبار به مذاکره بپردازيم و در صورتي که کنگره تحريم‌هاي جديدي را اعمال کند اين نشان از فقدان جديت و فقدان تمايل براي دستيابي به راه‌حل از سوي آمريکا است. من از پيچيدگي‌هاي داخلي و موضوعات مختلف درون آمريکا آگاه هستم اما براي من اين توجيه‌پذير نيست. من پارلمان دارم و پارلمان من نيز در صورت شکست مذاکرات قوانين مختلفي را اعمال خواهند کرد. در حال حاضر ما تلاش مي‌کنيم که از اعضاي پارلمان خود بخواهيم که مانع از اين کار بشوند. دولت آمريکا ممکن است موفق نشود. اگر ما تلاش نکنيم بنابراين ما نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم که طرف ديگر قبول کند که ما درباره اين روند جدي هستيم.
سوال: چه چيزي مي‌توانيد درباره مذاکرات محرمانه‌اي که از مارس گذشته آغاز شده، بگوييد؟
پاسخ: من مي‌توانم بگويم که اين موضوع را در حاشيه نشست 5+1 و با کشورهاي مختلف آغاز کرديم اما با تمامي کشورهايي که بوده ما روابط ديپلماتيکي عادي داريم. ممکن است اين موضوع زماني که شامل آمريکا شود جذابتر باشد. اين [مذاکرات] بسيار پيشتر آغاز شده باشد. شايد از سه سال پيش. مذاکره کننده هسته‌اي ما در آن زمان، دکتر [سعيد] جليلي با «بيل برنز» [ معاون وزارت خارجه آمريکا] در حاشيه نشست ژنو ديدار داشته است و پس از آن مذاکرات محرمانه و علني ميان ايران و آمريکا در حاشيه و در خود مذاکرات 1+5 بوده است. اين موضوعات اتفاق افتاده و معتقدم که نتايج مثبتي داشته است.
سوال: آيا اين موضوع نشست ژنو را تسهيل کرد؟
پاسخ: من معتقدم در صورتي که مذاکرات دوجانبه ميان ايران و کشورهاي مختلف گروه 1+5 نبوده نتايج مثبتي حاصل نمي‌شد. نشست‌هاي رسمي ميان ايران و شش کشور و «کاترين اشتون» [مسئول سياست خارجه اتحاديه اروپا] معمولا بسيار رسمي است. اگر شما بخواهيد که به توافقي برسيد نياز داريد که با تمامي اين کشورها به صورت جداگانه و دست جمعي صحبت کنيد. بنابراين ما با تمامي کشورهاي 1+5 به صورت جداگانه ديدار کرديم. اما همانطور که بود، گفت‌وگو با فرانسه، روسيه يا حتي انگليس تعامل بزرگي براي ما به شمار نمي‌آمد. اما براي آمريکا اين موضوع متفاوت بود و مذاکرات ما با آمريکا در حاشيه نشست 1+5 براي خود داستاني بود.
سوال: آيا اين مذاکرات محرمانه هنوز وجود دارد؟
پاسخ: زماني که همکاران من به وين بروند ممکن است مذاکرات جانبي با آمريکا وجود داشته باشد و اين ارتباط بسيار مهمي است. آمريکا احتمالا مهمترين بازيگر است چون تحريم‌هاي زيادي عليه ايران اعمال کرده که از ديگاه ما بيشتر آنها يا همه آنها غير قانوني است. اما با اين وجود تحريم‌هاي زيادي وجود دارد، تحريم‌هاي زيادي عليه کشورهاي مختلفي که با ما تجارت مي‌کنند اعمال شده و اين دليل آن است که بايد اقدامات بيشتر انجام شود. [آمريکا]در قطعنامه، اقدامات زيادي براي ايجاد مشکل انجام داده و بنابراين بايد اقدامات زيادي براي حل مشکل انجام شود بنابراين نياز است که ايران و آمريکا مذاکرات زيادي داشته باشند.
سوال: آيا [توافق] ژنو بدون مذاکرات محرمانه با آمريکا حاصل مي‌شد؟
پاسخ: خوب، در صورتي که در حاشيه نشست 1+5 با اعضاي مختلف و بويژه آمريکا درباره موضوعات مختلف مذاکره نمي‌کرديم قادر به رسيدن به يک توافق نبوديم.
انتهاي پيام/ص