تبعيد امام خميني در ?? آبان ???? امام خميني توسط مأموران حکومت شاه بازداشت و پس از انتقال از قم به تهران، به ترکيه تبعيد شدند. اين تبعيد در پي اعتراض امام به سياستهاي حکومت پهلوي و از جمله تصويب لايحه کاپيتولاسيون به وقوع پيوست. امام ? روز پيش از تبعيد، در مراسمي که به مناسبت ميلاد حضرت زهرا (س) در منزلشان برگزار شد، با ايراد نطقي جنايات و مفاسد کاپيتولاسيون را تشريح کردند. امام در سپيده دم ?? آبان توسط يک گروه از مأموران ساواک به سرپرستي سرهنگ مولوي ـ رئيس ساواک تهران ـ بازداشت شدند و هنوز آفتاب از افق سرنزده بوده که با يک فروند هواپيماي نظامي از فرودگاه مهرآباد به ترکيه تبعيد شدند. اطلاعيه کوتاه ساواک که از راديو و تلويزيون و روزنامه‌ها انتشار يافت، چنين بود:
(طبق اطلاع موثق و شواهد و دلائل کافي چون رويه آقاي خميني و تحريکات مشاراليه عليه منافع ملت و امنيت و استقلال و تماميت ارضي کشور تشخيص داده شد، لذا در تاريخ ?? آبان ???? از ايران تبعيد گرديد.)?
در پي تبعيد امام خميني عليرغم فضاي خفقان، موجي از اعتراض‌ها به صورت تظاهرات در بازار تهران، تعطيلي طولاني دروس حوزه‌‌ها و ارسال طومارها و نامه‌ها به سازمانهاي بين‌المللي و مراجع تقليد جلوه‌گر شد. آيت‌الله حاج مصطفي خميني نيز در روز تبعيد امام بازداشت و زنداني شد و پس از چندي در ?? دي ???? به ترکيه نزد پدر تبعيد شد.
دوران تبعيد امام به ترکيه بسيار سخت و شکننده بود. امام حتي از پوشيدن لباس روحانيت منع شده بودند. محل اقامت اوليه امام هتل بلوار پالاس آنکارا بود. امافرداي آن روز براي مخفي نگاهداشتن محل اقامت، امام را به محلي واقع در خيابان آتاترک منتقل کردند. چند روز بعد (?? آبان ????) براي منزوي‌تر ساختن ايشان و قطع هرگونه ارتباط، محل تبعيد را به شهر بورسا واقع در ?? کيلومتري غرب آنکارا انتقال دادند. در اين مدت امکان هرگونه اقدام سياسي از امام خميني سلب شده و ايشان تحت مراقبت مستقيم مأمورين اعزامي ايران و نيروهاي امنيتي ترکيه قرار داشتند.
امام خميني جمعاً ?? ماه در ترکيه به سر بردند، سپس ساواک با هماهنگي دولت ترکيه ايشان را در ?? مهر ???? به عراق تبعيد کردند. ايشان به مدت ?? سال تحت نظارت توأم با فشار رژيم بعثي عراق بودند. در بحبوحه انقلاب اسلامي، و در نتيجه افزايش اختناق رژيم بغداد امام خميني تصميم به خروج از عراق و عزيمت به کويت گرفتند اما کويت تحت فشار شاه، از پذيرش امام و هيئت همراه امتناع ورزيد در نتيجه امام خميني در مهر ???? راهي فرانسه شد ندو در «نوفل لوشاتو» در حومه پاريس اقامت گزيدند. امام طي ? ماه اقامت خود در فرانسه انقلاب اسلامي را تا مراحل پيروزي هدايت کردند و سپس در ?? بهمن ???? به کشور بازگشتند.
امام در طول هجرت ?? ساله خود به روشنگري افکار عمومي ايران و جهان نسبت به ماهيت حکومت شاه پرداخته و زمينه انقلاب مردمي و سقوط رژيم پهلوي را فراهم ساختند. به همين دليل نقطه شروع دوره هجرت يعني ?? آبان ???? و همچنين نقطه پايان آن يعني ?? بهمن ???? به‌عنوان «يوم‌الله» شناخته شده است.
کشتار دانش‌آموزان
سيزدهم آبان ???? و در روزهاي اوج‌گيري انقلاب اسلامي دهها نفر از دانش‌آموزان که براي انجام تظاهرات در محوطه دانشگاه تهران تجمع کرده بودند، هدف تيراندازي مأموران حکومت قرار گرفته و به شهادت رسيدند. به دليل بسته بودن درهاي دانشگاه هيچ يک از دانش‌آموزان نتوانستند از برابر آتش گلوله‌‌هاي مأموران بگريزند و اين امر تلفات آنان را افزايش داده بود. اين جنايت توسط دولت «آشتي ملي» شريف امامي صورت گرفت.
حادثه ?? آبان ???? بعد از حادثه ?? شهريور آن سال، دومين خونريزي عمده دولت شريف امامي بود؛ در حالي که عمر سياسي اين دولت از ?? روز تجاوز نمي‌کرد. ابعاد حادثه دانشگاه به حدي بود که وقتي در برنامه اخبار شبانگاهي گزارش تيراندازي مستقيم سربازان به روي دانش‌آموزان در دانشگاه از شبکه سراسري تلويزيون پخش شد، وزير علوم بلافاصله استعفا داد و فرداي آن روز کابينه شريف امامي نيز سقوط کرد. از آن پس روز ?? آبان «روز دانش‌آموز» ناميده شد.
تسخير لانه جاسوسي
در سيزدهم آبان ???? ساختمان سفارت امريکا در تهران توسط جمعي از دانشجويان معترض تصرف گرديد. از زمان پيروزي انقلاب اسلامي ايران تا زمان تسخير سفارت امريکا در تهران ديپلماتهاي امريکايي مستقر در سفارتخانه از هيچ تلاشي در جهت مقابله با نظام نوبنياد جمهوري اسلامي ايران فروگذار نمي‌کردند. تماس با سرکردگان گروههاي ضد انقلاب، ارتباط حمايتي با شبکه‌هاي کودتا و براندازي در داخل کشور و تأمين مالي گروهکهاي تروريستي که در غرب و جنوب ايران به انفجار در لوله‌هاي نفتي و يا ايجاد نا امني و بي‌ثباتي در مناطق کردنشين مشغول بودند، از عملکردهاي مأموران سياسي فعال در ساختمان سفارت امريکا بود. اين حقايق در اسناد لانه جاسوسي نيز آمده است.
بعضي از مقامات بلند پايه دولت کارتر پس از شکست وي در انتخابات ???? ش. در خاطرات خود، به نقش نامطلوب و مخرب دستگاه حکومتي امريکا عليه ايران که از طريق سفارتخانه آن کشور در تهران هدايت مي‌شد اقرار کردند. سفارت امريکا در تهران طي زمستان ???? تا پائيز ???? به مرکز فرماندهي عمليات جاسوسي و خرابکاري عليه جمهوري اسلامي ايران تبديل شده بود؛ نظامي که عمر سياسي آن به يک سال نمي‌رسيد.
با اين حال سفارت امريکا زماني توسط دانشجويان تسخير شد که امريکا خواست مشروع ملت ايران در استرداد شاه و اموال و دارايي‌هاي بلوکه شده ايران را ناديده گرفت و حتي امکاناتي وسيع در اختيار فراريان حکومت شاه گذاشت تا تشکيلات خود را عليه انقلاب سازماندهي و فعال کنند.
تسخير لانه جاسوسي امريکا در تهران از ابتدا با حمايت امام خميني مواجه گرديد. امام تصرف لانه جاسوسي توسط دانشجويان را «انقلاب دوم» لقب دادند و در سخناني، از اين اقدام حمايت کردند:
(شما مي‌بينيد که الان مرکز فساد امريکا را جوانها رفته‌اند گرفته‌اند و امريکائيها را هم که در آنجا بودند، گرفتند و آن لانه فساد را بدست آوردند و امريکا هيچ غلطي نمي‌تواند بکند و جوانها مطمئن باشند که امريکا هيچ غلطي نمي‌تواند بکند.) ?
پي‌نوشتها:
?ـ روزها و رويدادها؛ انتشارات پيام مهدي؛ بهار ????؛ ص ???
?ـ صحيفه نور، ج ??، صص ???ـ ???؛ ??/?/????