قسم هم كه نمي خورد، وضعيت مراتع جنوب مانند كف دست اش معمول است و شايد درنگ ميان آمدن و نيامدن بعض روزهاي كوچ ايل شده است.
پيرمرد، تمام زمستان را در شيمبار(شيرين بهار) مانده بود و حالا كم كم آماده آمدن است، بي آنكه بداند مراتع سردسيري هم سال به سال فقيرتر مي شود.
گرماي طاقت فرساي خوزستان فرا رسيده است و ايل چاره اي ندارد كه سرازير ييلاق شود تا شايد در اين كوچ،دست نوازشگر طبيعت نيازشان را بر آورده سازد.
حالا ايل با همه طوايفش،همه مردان و زنان اش از هر تيره و تش آماده است تا نغمه سفر و جدايي و دل كندن از سرزمين و زيست بوم، در دل كوه سترگ پيچده شود.
آن بانگ فراخون كوچ از فراخناي كوه به دشت مي پيچيد تا مردمان ايل در هنگامه رحيل،بار ببندند و صداي جرس كوچ به گوش برآيد.
كم كم، بانگ كوچ در كوه طنين انداز مي شود تا مردان و زنان عشاير اسباب زندگي را بند ببند و حركت را آغاز كنند.
ما به كوچ زنده ايم و كوچ به ما، پس بايد زندگي كرد و كوچ را همه زندگي خود مي دانند كه به آن زيست در طبيعت مي كنند.
عشاير بختياري، بر محور دامداري و كشاورزي در سال دوبار به صورت كوچ برون استاني و منطقه اي و كوچ درون استاني محل زندگي خود را تغيير مي دهند و در ابتداي بهار از مناطق گرمسيري يا قشلاقي به طرف مناطق سردسيري و ييلاقي به كوچ مي روند.
ايل بزرگ بختياري، در مناطق استان هاي چهارمحال و بختياري، اصفهان، خوزستان و لرستان ساكن مي شوند و در اين بين، كوچ بزرگ و كوچ كوچك را انجام مي دهند.
كوچ بزرگ، همان ييلاق و قشلاق عشاير است و كوچ كوچك، كوچ درون منطقه اي است كه عشاير براي يافتن چراگاه ها و مراتع مناسب دست به تغيير مكان خود مي زنند.
زماني كوچ را پيران ايل بر اساس تقويم نجومي تعيين مي كردند و اگر ماه در عقرب بود از جلوي مسيري كه در آن ستاره اي نمايان مي شد، عبور نمي كردند.
هنوز هم مانند گذشته هنگام كوچ چندين خانوار از يك ايل با هم كوچ مي كنند تا بر مشكلات پيشروي خود غلبه كنند و اين تعاون و همكاري بزرگ در ايل بختياري است.
كوچ بهاري از سمت استان خوزستان از طريق كوه هاي برنده به سمت استان چهارمحال و بختياري انجام مي شود و با سختي و طاقت فرسايي خاص و ويژه اي همراه است و عده اي از مردان براي آماده كردن بارگه به سرزمين زمستاني كوهرنگ مي زنند و مابقي با بستن بار و بنه ايل و طايفه بر چارپايان رهسپار سرزمين خوزستان مي شوند.
شواهد تاريخي، نشان از باستاني بودن كوچ عشايري بختياري دارد و در برخي از تحقيقات محققان و پژوهشگران داخلي و خارجي اين كوچ را به 10 هزار سال پيش از ميلاد حضرت مسيح (ص) نسبت مي دهند.
در استان چهارمحال و بختياري، به طور ميانگين هر خانوار عشاير اين استان، 77 راس دام دارند كه در مجموع عشاير استان چهارمحال و بختياري افزون بر يك ميليون و 500 هزار راس دام سبك دارند و معادل 25 درصد توليدات دامي استان چهارمحال و بختياري را عشاير توليد مي كنند.
بخش عمده عشاير استان چهارمحال و بختياري، زمان ييلاق را در شهرستان هاي كوهرنگ، لردگان و اردل سپري مي كنند.
بر اساس آمار آخرين سرشماري، جمعيت عشاير استان چهارمحال و بختياري، بيش از 90 هزار نفر در قالب 14 هزار خانوار عشايري است كه 95 درصد عشاير اين استان را قوم بختياري تشكيل مي دهد.
عشاير استان چهارمحال و بختياري، اقوام بختياري، قشقايي، چهرازي، عرب نصرآبادي و دهكردي را شامل مي شود كه پنج طايفه، 44 زير طايفه و 32 تيره را تشكيل مي دهند.
در حال حاضر استان چهارمحال و بختياري با 17 درصد جمعيت عشايري كشور دومين استان عشايرنشين بعد از استان فارس است.
عشاير استان چهارمحال و بختياري، براي كوچ خود از پنج ايلراه اصلي عبور مي كنند تا به خوزستان برسند و عشاير اين استان از پنج طايفه بزرگ، 24 زيرطايفه، 32 تيره و دو هراز و 940 تش تشكيل شده اند.
حركت دام ها از سمت استان خوزستان به طرف استان چهارمحال و بختياري از كوهها، دشت ها، دره ها و رودها انجام مي شود و در مسير اين كوچ نيز دام ها تعليف مي شوند.
عشاير استان چهارمحال و بختياري، از دو ايلراه دزپارت و تاراز وارد اين استان مي شوند و در همه شهرستان‌هاي استان چهارمحال و بختياري مستقر مي‌شوندكه بيش از 46 درصد عشاير كوچرو در شهرستان كوهرنگ در زمان ييلاق مستقر مي شوند.
در گذشته ايلراه دزپارت از شهرستان‌هاي اردل، كيار، شهركرد و لردگان شروع و از ميانكوه، شليل، پل مرواريد، گردنه بلوط بلند گذشته و از دهدز وارد خوزستان مي‌شد.
اما با آبگيري سد كارون چهار، اين ايلراه زير آب رفت و در واقع مشكلاتي براي عشاير ايجاد كرد و باعث تغيير مسير كوچ عشاير شد.
گرم شدن هوا در مناطق قشلاقي نظير استان هاي خوزستان و فارس و نگراني عشاير براي چراي مراتع توسط دامداران روستايي باعث كوچ زودهنگام مي شود.
اما يكي از مشكلات پيش روي عشاير در بهار، رعايت تقويم كوچ است كه براي حفظ مراتع رو به كاهش استان چهارمحال و بختياري، مسوولان اين استان چاره اي جز تاكيد بر رعايت اين تقويم ندارند.
گرم شدن هوا در خوزستان و خشكسالي هاي چند سال اخير در اين استان جنوبي كه محل قشلاق عشايري است باعث شده كه عشاير بختياري تمايل به زودتر آمدن به ييلاق را داشته باشند.
از سوي ديگر حركت غير تقويمي براي يافتن چراگاههاي پربار نيز باعث شده است كه اين روند كوچ بر مراتع استان چهارمحال و بختياري فشار بيشتري بياورد.
امسال نيز زمان ورود دام عشاير به مراتع استان چهارمحال و بختياري بر اساس كوچ تقويمي 20 ارديبهشت ماه مي باشد.
مراتع استان چهارمحال و بختياري، امسال نيز تشنه باران بودند به گونه اي كه سال بارشي 92-91 در استان چهارمحال و بختياري با خشكسالي شديد آغاز شد، اگرچه پاييز پربارشي در اين استان طي شد ولي وضعيت بارش ها در فصل زمستان به ويژه بهمن ماه، نامناسب بود.
بارش هاي سال جاري در استان چهارمحال و بختياري در مقايسه با سال گذشته 16 درصد افزايش يافته است.
اين در حالي است كه استان خوزستان به عنوان منطقه قشلاقي عشاير، در سال بارشي جاري از وضعيت مناسبي برخوردار است و ميانگين بارش در اين استان در مقايسه با سال گذشته بيش از 21 درصد افزايش يافته است.
مديركل سابق منابع طبيعي استان چهارمحال و بختياري معتقد بود: ورود دام زودتر از زمان قانوني به مراتع و چراي زودرس، مراتع، اراضي و منابع ملي استان را در معرض نابودي قرار داده است.
عطالله ابراهيمي يادآور شد: به دليل چراي زودرس دام در مراتع و اراضي ملي، منابع طبيعي استان چهارمحال و بختياري در معرض تهديد قرار گرفته و در حال تخريب است.
وي، با بيان اينكه زمان كوچ از قشلاق به ييلاق بر اساس شرايط آب و هوايي و بارندگي هاي مبداء و مقصد تعيين مي شود تصريح کرد: بايد زمان كوچ عشاير به گونه اي باشد كه منابع طبيعي تخريب نشود و كمترين آسيب نيز به دام و مرتع وارد شود.
مديريت چرا از سوي عشاير، چراي دام در سامانه هاي عرفي طوايف و اجراي طرح هاي مرتعداري اداره كل منابع طبيعي راهكار موثري براي كاهش اثرات مخرب كوچ زودهنگام است./س