به گزارش سلام لردگان؛   «رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناي شدت حرارت گرفته شده و به معناي سوزانيدن مي باشد.⁽¹⁾ چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مي شود، به اين ماه مبارک رمضان گفته اند.

پيامبر اکرم(ص) مي فرمايد: «انما سمي الرمضان لانه يرمض الذنوب؛⁽²⁾ ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را مي سوزاند.»

رمضان نام يکي از ماه هاي قمري و تنها ماه قمري است که نامش در قرآن آمده است و يکي از چهار ماهي است که خداوند متعال جنگ را در آن حرام کرده است.(مگر جنبه دفاع داشته باشد.)

در اين ماه کتاب هاي آسماني قرآن کريم، انجيل، تورات، صحف و زبور نازل شده است.⁽³⁾

اين ماه در روايات اسلامي ماه خدا و ميهماني امت پيامبر اکرم(ص) خوانده شده و خداوند متعال از بندگان خود در اين ماه در نهايت کرامت و مهرباني پذيرايي مي کند؛ پيامبر اکرم(ص) مي فرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است،⁽⁴⁾ هر کس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است که همه گناهانش را ببخشد، بقيه عمرش را تضمين کند و او را از تشنگي و عطش دردناک روز قيامت امان دهد.»⁽⁵⁾

اين ماه، در ميان مسلمانان از احترام، اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار و ماه سلوک روحي آنان است و مؤمنان با مقدمه سازي و فراهم کردن زمينه هاي معنوي در ماه هاي رجب و شعبان هر سال خود را براي ورود به اين ماه شريف و پربرکت آماده مي کنند، و با حلول اين ماه با شور و اشتياق و دادن اطعام و افطاري به نيازمندان، شب زنده داري و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه داري و... روح و جان خود را از سرچشمه فيض الهي سيراب مي کنند.

فضائل ماه رمضان

گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله اين مقال خارج است؛ ولي پرداختن و ذکر برخي از فضائل آن از نظر قرآن و روايات اسلامي خالي از لطف نيست.

1. برترين ماه سال

ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کريم در آن و ويژگي هاي منحصري که دارد در ميان ماه هاي سال قمري برترين است؛ قرآن کريم مي فرمايد: «ماه رمضان ماهي است که قرآن براي هدايت انسان ها در آن نازل شده است.»⁽⁶⁾

پيامبر گرامي(ص) درباره ماه رمضان مي فرمايد: «اي مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روي آورد، ماهي که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهايش بر همه روزها و شب هايش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهي است که شما در آن به ميهماني خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته ايد، نفس هاي شما در آن تسبيح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعايتان در آن مستجاب است.... بهترين ساعاتي است که خداوند به بندگانش نظر رحمت مي کند... .»⁽⁷⁾

2. نزول کتب آسماني در اين ماه

تمام کتب بزرگ آسماني مانند: قرآن کريم، تورات، انجيل، زبور، صحف در اين ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(ع) مي فرمايد: «کل قرآن کريم در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شد، سپس در مدت بيست سال بر پيامبر اکرم(ص) و صحف ابراهيم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجيل در روز سيزدهم ماه رمضان و زبور در روز هيجدهم ماه رمضان نازل شد.»⁽⁸⁾

3. توفيق روزه

در ماه رمضان خداوند متعال توفيق روزه داري را به بندگانش داده است؛ «پس هر که ماه [رمضان] را درک کرد، بايد روزه بگيرد.»⁽⁹⁾

انسان افزون بر جنبه مادي و جسمي، داراي بُعد معنوي و روحي هم هست و هر کدام در رسيدن به کمال مطلوب خود، برنامه هاي ويژه را نياز دارند، يکي از برنامه ها براي تقويت و رشد بُعد معنوي، تقوا و پرهيزگاري است؛ يعني اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوي رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، بايد هواي نفس خود را مهار کند و موانع رشد را يکي پس از ديگري بر دارد و خود را سرگرم لذت ها و شهوات جسمي نکند. يکي از اعمالي که در اين راستا مؤثر و مفيد است روزه داري است، قرآن کريم مي فرمايد: «... اي افرادي که ايمان آورده ايد! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پيشينيان از شما نوشته شده، تا پرهيزگار شويد.»⁽¹⁰⁾

برخي از فوايد و فضائل روزه:

الف. تقويت تقوا، پرهيزگاري و

حضرت فاطمه(س) مي فرمايد: «خداوند روزه را براي استواري اخلاص، واجب فرمود.»⁽¹³⁾

ب. مانع عذاب هاي دنيوي و اخروي:

امام علي(ع) مي فرمايد: «روزه روده را باريک مي کند گوشت را مي ريزد و از گرماي سوزان دوزخ دور مي گرداند.»⁽¹⁴⁾

پيامبر اکرم(ص) مي فرمايد: «روزه سپري در برابر آتش است.»⁽¹⁵⁾

ج. آرامش روان و جسم:

روزه داري روح و روان و قلب و دل و نيز جسم را آرامش داده و باعث سلامتي روح و تندرستي جسم مي شود.

پيامبر اکرم(ص) مي فرمايد: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.»

باز مي فرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساک [روزه [بالاترين داروهاست.»⁽¹⁶⁾

حضرت امام باقر(ع) مي فرمايد: «روزه و حج آرام بخش دلهاست.»⁽¹⁷⁾

حضرت علي(ع) مي فرمايد: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زکات و حديث در روزه داري روزه هاي واجب [رمضان[ براي آرام کردن اعضا و جوارح آنان، خشوع ديدگانش و فروتني جان هايشان و خضوع دلهايشان حفظ مي کنند.»⁽¹⁸⁾

امروزه در علم پزشکي و از نظر بهداشت و تندرستي نيز در جاي خود ثابت شده که روزه داري تأثيرهاي فراواني بر آرامش روح و روان و سلامتي جسم و بدن دارد، دفع چربي هاي مزاحم، تنظيم فشار، قند خون، و... نمونه آن است.⁽¹⁹⁾

د. مانع نفوذ شيطان:

امام علي(ع) به پيامبر اکرم(ص) عرض کرد: يا رسول الله! چه چيزي شيطان را از ما دور مي کند؟ پيامبرگرامي(ص) فرمود: روزه چهره او را سياه مي کند و صدقه پشت او را مي شکند.»⁽²⁰⁾

بنابراين، روزه مانع نفوذ شيطان هاي جني و انسي شده و وسوسه هاي آنان را خنثي مي کند.

ه . مساوات بين غني و فقير:

انسان روزه دار در هنگام گرسنگي و تشنگي، فقرا و بينوايان را ياد مي کند و در نتيجه به کمک آن ها مي شتابد. حضرت امام حسن عسگري(ع) درباره علت وجوب روزه مي فرمايد: «تا توانگر درد گرسنگي را بچشد و در نتيجه به نيازمند کمک کند.»⁽²¹⁾

و. احياء فضائل اخلاقي

حضرت امام رضا(ع) درباره علت وجوب روزه مي فرمايد: «تا مردم رنج گرسنگي و تشنگي را بچشند و به نيازمندي خود در آخرت پي ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگي و تشنگي خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدين سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خودداري از شهوات است، نيز تا روزه در دنيا نصيحت گر آنان باشد و ايشان را در راه انجام تکاليفشان رام و ورزيده کند و راهنماي آنان در رسيدن به اجر باشد و به اندازه سختي، تشنگي و گرسنگي که نيازمندان و مستمندان در دنيا مي چشند پي ببرند و در نتيجه، حقوقي که خداوند در دارايي هايشان واجب فرموده است، به ايشان بپردازند... .»⁽²²⁾

و... .

4. وجود شب قدر در اين ماه

شب قدر از شب هايي که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در اين شب به اذن خدا فرود مي آيند و جميع مقدرات بندگان را در طول سال تعيين مي کنند⁽²³⁾ و وجود اين شب در اين ماه مبارک نعمت و موهبتي الهي بر امت پيامبر گرامي اسلام(ص) است و مقدرات يک سال انسان ها (حيات، مرگ، رزق و...) براساس لياقت ها و زمينه هايي که خود آنها به وجود آورده اند تعيين مي شود و انسان در چنين شبي با تفکر و تدبر مي تواند به خود آيد و اعمال يک سال خود را ارزيابي کند و با فراهم آوردن زمينه مناسب بهترين سرنوشت را براي خود رقم زند.⁽²⁴⁾

حضرت امام صادق(ع) مي فرمايد: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحکيم آن در شب بيست و يکم و امضاء آن در شب بيست و سوم است.»⁽²⁵⁾

5. بهار قرآن

نظر به اين که قرآن کريم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آيات آن در اين ماه فضيلت بسياري دارد، در روايات اسلامي، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن ياد شده است؛ چنان که حضرت امام باقر(ع) مي فرمايد: «هر چيزي بهاري دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.»⁽²⁶⁾

يک نکته!

بديهي است فضائل و ثواب هايي که براي ماه مبارک رمضان و روزه داري ذکر شده و به برخي از آن ها اشاره شد، از آنِ کساني است که حقيقت آن را درک کنند و به محتواي آن عمل و در گفتار و کردار به کار گيرند و به آن ها جامه عمل بپوشانند. چنان در روايات اسلامي براي روزه داري آدابي ذکر شده و کساني که صرفاً تلاوت قرآن مي کنند، ولي به آيات و احکام آن عمل نمي کنند و يا آن که از روزه داري تنها رنج گرسنگي و تشنگي را مي کشند و بوسيله گناه، تأثير روزه را از بين مي برند و ماه مبارک رمضان و فضاي معنوي آن تأثيري بر اشخاصي بر جاي نمي گذارد، مورد نکوهش قرار گرفته اند.

چنان که پيامبر اکرم(ص) به زني که با زبان روزه کنيز خود را دشنام مي داد فرمود: چگونه روزه داري و حال آن که کنيزت را دشنام مي دهي؟! روزه فقط خودداري از خوردن و آشاميدن نيست، بلکه خداوند آن را علاوه بر اين دو، مانع کارها و سخنان زشت که روزه را بي اثر مي کنند قرار داده است، چه اندکند روزه داران و چه بسيارند کساني که گرسنگي مي کشند.»⁽²⁷⁾

حضرت امام سجاد(ع) در دعاي حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مي کند: به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندام هاي خود را از معاصي تو نگه داريم و آن ها را به کارهايي گيريم که خشنودي تو را فراهم آورد، تا با گوش هايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابيم و تا دستمانمان را به سوي حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوي آن چه منع شده ره نسپاريم و تا شکمهايمان جز آن چه را تو حلال کرده اي در خود جاي ندهد و زبان هايمان جز به آن چه تو خبر داده اي و بيان فرموده اي گويا نشود... .»⁽²⁸⁾

بنابراين، در ماه مبارک بايد تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توکل و توسل از اهل بيت(ع) و عمل به دستورها و احکام قرآن کريم و دوري از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعي، عبادت، شب زنده داري، درک فضيلت شب قدر و... فضيلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستاي رسيدن به کمال حرکت کرد و بايد در اين ماه به گونه اي خودسازي کرد که با اتمام ماه مبارک تأثير و فوايد آن در روح و جان افراد باقي باشد و اثر آن تا ماه رمضان سال بعد ماندگار باشد.

پي نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ

1. مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهاني، ص 209، دارالکتاب العربي، بيروت.

2. بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 55، ص 341، مؤسسه الوفاء، بيروت.

3. ر.ک: الکافي، محمد بن يعقوب کليني، ج 2، ص 628، دارالکتب الاسلامية، تهران.

4. وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، ج 2، ص 628، دارالکتب الاسلامية، تهران.

5. ...

6. سوره بقره، آيه 185.

7. ر.ک: وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 313.

8. ر.ک: الکافي، همان، ج 2 ،ص 628.

9. سوره بقره، آيه 185.

10. سوره بقره، آيه 183.

11. همان.

12. ميزان الحکمة، محمد محمدي ري شهري، ترجمه: حميدرضا شيخي، ج 7، ص 3207، مؤسسه دارالحديث، قم.

13. همان، ص 3209.

14. همان.

15. همان.

16. همان.

17. همان.

18. همان.

19. تفسير نمونه، آيت الله مکارم شيرازي و ديگران، ج 1 ،ص 631، دارالکتب الاسلامية، تهران.

20. مستدرک الوسائل، محدث نوري، ج 7، ص 154، مؤسسه آل البيت، قم.

21. ميزان الحکمة، همان.

22. همان، ص 3209.

23. سوره قدر، آيه 1 ـ 5.

24. تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 18، ص 132؛ ج 19، ص 90، مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان، قم.

25. وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 354.

26. وسائل الشيعه، همان، ج 6، ص 203.

27. الکافي، همان، ج 4، ص 87.

28. الصحيفة السجادية، امام سجاد(ع) ص 186، دفتر نشر الهادي، قم.

دریافت کد اوقات شرعی