کاربران اينترنت در ابتدا مجذوب کاربردها و قابليت‌هاي آن شده بودند اما پس از مدتي که از آن استفاده کردند، دريافتند که اين پديده جديد آسيب‌هاي فراواني را به همراه دارد که تأثيرات زيادي بر حوزه‌هاي مختلف زندگي مي‌گذارد.
به گزارش خبرنگار
سلام لردگان؛ به نقل از
گرداب؛ با گذشت مدتي از ورود انواع تکنولوژي به زندگي اجتماعي مردم، منافع و معايب آن مشخص مي‌شود. کاربران اينترنت در ابتدا مجذوب کاربردها و قابليت‌هاي آن شده بودند اما پس از مدتي دريافتند که اين پديده جديد آسيب‌هاي فراواني را به همراه دارد که تأثيرات زيادي بر حوزه‌هاي مختلف زندگي مي‌گذارد. براي مثال درنورديدن فضا و مکان، افراد را با فرهنگ‌هاي متنوع مواجه ساخته است و اين زمينه را براي تسلط فرهنگ غالب که در تعارض با فرهنگ ايران است، فراهم مي‌کند. در اين نوشتار تلاش شده است بعد از ارائه تاريخچه کوتاهي از اينترنت، به آسيب‌شناسي استفاده از اينترنت در ايران بپردازيم.
نگاهي به تاريخچه اينترنت
اينترنت از محصولات دوران جنگ سرد است و در نتيجه ترس وزارت دفاع ايالات‌متحده آمريکا از تهديدات جنگ هسته‌اي به وجود آمده است. در همان ابتدا، آرپانت سلف اينترنت، شبکه‌اي آزمايشي بود و به‌عنوان پروژه ملي از طرف موسسه پروژه‌هاي تحقيقاتي پيشرفته که به وزارت دفاع آمريکا وابسته بود، از سال ۱۹۷۰ شروع به کار کرد و در طول دهه ۸۰ به پروژه‌اي NSFNET فراگير ملي و تا حدودي بين‌المللي تبديل شد. در سال ۱۹۸۷ به‌منظور ارائه ارتباطات شبکه‌اي به مراکز تحقيقاتي و توسعه شبکه بين‌المللي، موسسه ملي علوم آمريکا تأسيس شد. در سال ۱۹۸۷ شبکه اينترنت بالغ‌بر ده هزار کاربر داشت و در سال ۱۹۸۹ اين تعداد به صد هزار رسيد.
در سال ۱۹۹۰ آرپانت به زندگي خود خاتمه داد ولي اينترنت به رشد خود ادامه داد تاجايي‌که در دهه ۹۰ هر ساله تعداد کامپيوترهاي موجود در شبکه اينترنت دو برابر شده است. از سال ۱۹۹۷ با تجاري شدن اينترنت خدمات آن به‌شدت تنوع و افزايش پيدا کرد و در مقابل هزينه‌هاي دسترسي به آن کاهش يافت. درواقع، در آمريکا هر دو ثانيه يک host به اينترنت اضافه مي‌شود. از ميان سرويس‌هاي متعدد اينترنت، سرويس وب با شبکه جهان‌گستر به خاطر توان گرافيکي بالا و ارائه خدمات متون مرتبط رشد چشمگيري داشته است. تقريباً هر سه ماه يک‌بار، توسعه وب دو برابر مي‌شود.
از دهه ۷۰ شمسي از اينترنت در ايران به‌صورت محدودي استفاده شد. با گذشت زمان ميزان کاربرد و ضريب نفوذ اينترنت در کشور افزايش پيدا کرد.
با رشد استفاده از اينترنت و ازائه خدمات آن به‌تدريج آسيب‌هاي اينترنت خود را در حوزه‌هاي مختلف نشان داد. در يک تقسيم‌بندي کلي، اين آسيب‌ها در دو دسته مي‌توان تقسيم‌بندي کرد:
الف) ابعاد امنيتي اطلاعاتي: در چند سال اخير جاسوسي اينترنتي و نفوذ به سايت‌هاي مهم کشور انتشار بدافزارهايي چون استاکس نت، ابعاد امنيتي اطلاعاتي اينترنت را بيش از گذشته گوشزد کرد. در اين بعد، گزينه‌هاي فراواني براي بررسي وجود دارد ازجمله:
۱. جاسوسي اينترنتي؛ دسترسي آسان به سايت‌هاي جاسوسي آمريکا و اسرائيل، امکان ارسال و دريافت ايميل به هر نقطه از دنيا را بالا برده است.
۲. کاهش اقتدار سيستم امنيتي؛ به دليل امکان نشر فارغ از شناسايي امنيتي، سيستم امنيتي اقتدار سنتي خود را در کنترل افکار عمومي و يا اشراف اطلاعاتي معمول از دست داده است و گاهي نيز خود مورد دستبرد اطلاعات قرار مي‌گيرد.
۳. آموزش‌هاي مخرب؛ از جمله اين آموزش‌ها، آموزش تروريسم، آموزش مصرف مواد مخدر و آموزش فرق ضاله و مانند آن است. سايت‌هايي که تلاش مي‌کنند تا آموزش‌هاي مخرب را به مخاطبان بدهند و از اين طريق دست به خرابکاري‌هاي گسترده بزنند، به زبان‌هاي متفاوت در اينترنت موجود هستند و دسترسي به محتواي آن‌ها براي افراد بسيار آسان است.
ب) ابعاد اجتماعي: اينترنت به دليل درنورديدن مرزها و ايجاد تماس فرهنگي با ساير فرهنگ‌ها، بسياري از ارزش‌ها و هنجارهاي اجتماعي را در معرض خطر و حتي دگرگوني قرار داده است. موارد زير از جمله آسيب‌هاي اينترنت در بعد اجتماعي است:
۱. ارتباط نامتعارف ميان جوانان؛ اينترنت شبکه جديدي از ارتباط افراد را شکل داده است. اين شبکه فارغ از هرگونه کنترل متعارف اجتماعي به کار خود ارائه مي‌دهد و اين مسئله اين امکان را به وجود مي‌آورد که ارتباط افراد به شيوه‌اي نامتعارف دنبال و پيگيري شود.
۲. گسست ميان‌نسلي؛ مسلماً شما نيز از اين موضوع آگاه شده‌ايد که افراد سن‌وسال‌دارتر، از خواسته‌هاي متفاوتي با شما صحبت مي‌کنند و در خاطرات خود اين نکته را اشاره مي‌کنند که زمان شما با زمان آن‌ها بسيار فرق کرده است. اينترنت به نسبت سابق که تغييرات نسلي به کندي صورت مي‌گرفت، تغييرات نسلي را با سرعت بيشتري ايجاد مي‌کند.
۳. بي‌هويتي؛ اينترنت فضاي حضور شخصيت‌ها و نگرش‌هاي متفاوت است که هر کدام، شيريني‌هاي خاص خود را دارد. در اين ميان، جواني که به دنبال پيداکردن هويت خود است، با اين آشفتگي سردرگم‌تر مي‌شود. امکان خصوصي بودن امور در اينترنت، نکته‌اي است که کاربران جوان اينترنت بر آن علاقه دارند و لذا از سؤال بزرگسالان در مورد نحوه استفاده از اينترنت آشفته مي‌شوند.
۴. تهديد بنيان‌هاي خانواده؛ اعتياد به فضاي مجازي آنقدر امر مضري است که شمارش معايب آن بحث جدايي را مي‌طلبد. يکي از رايج‌ترين انواع اعتياد اينترنتي تغيير ارزش‌ها و هنجارهاي اجتماعي و سست کردن بنيان‌هاي خانوادگي است. سابقاً اگر خانه حريم امن و خصوصي افراد بود، امروزه تلفن‌هاي همراه هم از آن خصوصي‌تر است به‌نحوي‌که نه به زن و نه به مرد مربوط نيست که در گوشي طرف مقابل چه مي‌گذرد. حل کردن آسيب هاي مربوط به گوشي تلفن همراه، امروزه يکي از مهم‌ترين مسائل مورد توجه خانواده‌هاست!
از طرفي اينترنت شرايط و موقعيت‌هاي جديدي را براي کاربر خود مي‌سازد که باعث تحول در هويت افراد مي‌شود. از جمله آسيب‌هاي اجتماعي اينترنت که اخيراً رشد چشمگيري داشته است، اعتياد اينترنتي است که با صدمات رواني اجتماعي، خانوادگي، جسماني و حتي اقتصادي همراه است. هرزه‌نگاري يکي ديگر از آسيب‌هاي اجتماعي اينترنت محسوب مي‌شود و در حال حاضر، اينترنت به دليل داشتن دوويژگي از مهم‌ترين منابع اشاعه هرزه نگاري شده است. اين دو ويژگي عبارت‌اند از: قابليت دسترسي آسان به اينترنت و ناشناس ماندن کاربران. پيامد تماشاي اين محصولات باعث اشاعه آسيب هايي مانند خيانت همسران شده است.
اينترنت به دليل محتواي متنوع و کاربردهاي گسترده‌اي که دارد، در ابعاد مختلفي، آسيب‌هاي خود را نشان داده است. براي مثال مي‌تواند اين آسيب‌ها را مي‌توان در دو بعد فردي-اجتماعي و سياسي به‌طور ملموس‌تري مشاهده کرد:
ابعاد فردي؛ روش‌هاي ارتباطي امروز در ظاهر باعث اجتماعي‌ترشدن انسان شده‌اند ولي در عمل استفاده بيش از حد از اينترنت باعث تضعيف روابط اجتماعي انسان در جهان واقعي شده است و افراد هر روز به انزواي بيشتري کشيده مي‌شوند.
ابعاد سياسي؛ يکي از بهترين راه‌هاي فشار به نظام در چند سال اخير اينترنت بوده است که توسط آن کشورهاي خارجي و جريان‌هاي معاند به‌راحتي انديشه‌هاي خود را به داخل کشور انتقال داده و نقش موثري در اتفاقات سياسي کشور داشته‌اند.
به‌عناون نتيجه مي‌توان خاطر نشان کرد، از مهم‌ترين آثار پيدايش جامعه اطلاعاتي، شکل‌گيري نوع خاصي از دموکراسي است که اکنون به اصطلاح دموکراسي ديجتالي نام گرفته است و در حيطه تاثيرگذاري، انواع ديگر دموکراسي را نيز تحت الشعاع قرار داده است. بهترين راه حل براي ايمن کردن کاربران اينترنتي از خطرات بي‌شمار موجود، آموزش سواد رسانه‌اي است که تجربه‌اي موفق در کشورهاي مختلف بوده است. با آموزش سواد رسانه‌اي هر کاربر انتظارات خود از اينترنت را مي‌داند و از خطرات و فريب‌هاي اين فضا مطلع خواهد شد.
منابع:
۱. روان شناسي و آسيب شناسي اينترنت، محمد صادق شجاعي
۲. آسيب‌شناسي اينترنت در ايران و جهان اسلام، مرتضي شيرودي